1) Ji derketina Daeşê ve Peymana Sykes-Picot de facto nema. Ji bo ku Kurd dewleta xwe avabikin derfetek zêrînî û pêvajoyeke dîrokî peyda bû. Gelo ligor bîr û raya we hêzên sîyasî ên Kurd vê pêvajoyê baş dixwinin? Heger na, pêwîste çi bikin?
Peymana Sykes-Picot (1916) peymaneki gelek berfıreh e û hemû Rojhılata Navin eleqeder dıke, lê ew tıştê ku lı Rojhılata Navin sınorên resmi yên nıho tayin kır ne tenê peymana Sykes-Picot e. Gelek peymanên dın ji dan du peymana Sykes-Picotê. Dı peymana Sykes-Picotê da ew tıştê ku me Kurdan eleqeder dıke ew e ku, pışti peymana Qesri Şirin (1639) ku wê peymanê Kurdıstanê dı navbera Dewleta Osmani û Safevî da kırıbû du perçe, nıha ji bı peymana Sykes-Picotê, perçeya mezın ya ku dı bındestê Osmaniya dabû dı navbera Britanya, Fransa û (ihtimala mezın) Rûsyayê da dıkır 3 perçe. Ev peyman rasterast nehate pêkanin, lê jı bo peymanên dumayikê bû bıngeh. Wek minak, iroj sınorên resmi yên Tırkiyê ku bı dewletên Suriye û Iraqê ra hene, hıma bêje wek yên dı vê peymanê da ne. Lê ne tenê beşeki mezın ya bakûra Kurdıstanê, başûra rojavaya Kurdıstanê wê dı bın qontrola dewleta Fransayê da bımaya, her wusa nivê başûra Kurdıstanê ji dıkete bın qontrola Fransayê.
Ku em nıha wek peymaneki emperyalist û kolonyalist lı vê peymanê bınêrın, iroj sınorên resmi yên Tırkiyê ku bı dewletên Suriye û Iraqê ra hene wek xwe mane û Kurdıstan bı van sınoran hatiye perçekırın. Dewlata İslami (Dİ an ji DAİŞ) vê xeta ku ez behsa wê dıkım tehdit nekıriye. Dewleta İslami sınorên resmi yên ku iroj dı navbera dewletên Iraq û Suriyê da heyi tehdit kıriye, lê ev sınor ne ya Peymana Sykes-Picotê ye. Ev sınor paşê dı navbera Britanya û Fransayê da hateçêkırınê.
Ez dıbêm qê em Kurd zêde gıraniya xwe dıdın peymana Sykes-Picotê. Peymana Sykes-Picotê projeyek e, ew tıştê ku statuya (bêstatuya) nıha ya Kurdıstanê û Kurdan tayin kır peymana Lozanê ye. Lozan sembola xapandın, perçekırın, bındesti û şıkandına Kurdan e. Nıha tu dewleteki ku peymana Sykes-Picotê jı xwe ra kıriye ala û bıngeh nine, lê 4 dewletên (ku jı vana Iraq û Suriye 2 dewletên nû ne û ew lı ser wan imzeyên dewletên Britanya û Fransayê ku lı Lozanê da imzakırıne, rûnıştıne, bûne mirasxwırên van imzeyan.) ku bı xêra peymana Lozanê hukımdariya xwe lı ser Kurdıstanê û ser Kurdan pêktinın hene. Jı ber vê yekê jı bo me Kurdan encamên peymana Lozanê muhimtır e û nelêkırın an ji betalkırına encamên vê peymanê jı bo me muhim e.
Mafê çarenıvisa mıletê Kurd û avakırına dewleta serbıxwe ya Kurdıstanê mafê mıletê me yê bıngehin e. Mıletên xwedi şeref û xiret bı qevda şûr û bı devê tıfıngê vi mafê xwe jı serdest û koledaran sıtandın. Lı gelek deverên dınyayê da (wek minak lı hın deverên Afrika û erdzemina Amerikayê da) ev maf ne bı hınde şer, lê bı awayên diyalogê va hatın sıtendın.
Statuya bê statubûna Kurdan ya ku bı peymana Lozanê da hateavakırınê, (ku em komara Kurdıstanê (1946) nehesıbinın) cara pêşi dı sala 1991a da, dema ku pışti şerê Quweytê, wexta ku Amerika Britanya û Fransayê jı bo parastına Kurdan, heremeki parasti dı 60 % ya başûra Kurdıstanê da avakırın, pıçkek hat guhertın, derzeki pıçûk lı vê peymanê ket. Bı xêra zirekbûna partiyên başûra Kurdıstanê lı van deverên başûra Kurdıstanê da hukımet, hêzên asayişê û nizami, dezgehên rêvebiriyê, perwerde û saxlemiyê hatın avakırınê. Dema ku dı sala 2003 ya da Amerikayê xwest rejima Seddam hılweşine, Kurd bı vê statuya xwe va bûn hevpeymanên Amerikayê û beşdari şer bûn. ( Ne gotın “bımre emperyalizm” ‘û “bıji bıratiya gelan”-bı Erebên ser hukm ra.) Pışti şer vê beşa başûra Kurdıstanê bû beşeki jı federasyona Iraqê û sıberoja deverên veqetandi ji bı pêkanina madeya 58 û paşê ji bı madeya 140 va hategırêdan. M. Berzani bû serokê Kurdıstanê û C.Talabani bû serokdewletê Iraqê.
Bı statuya ku Kurdan pışti hılweşandına Seddam bıdestxıst, derzeki dın lı peymana Lozanê ket. Pışti derketına Dewleta İslami û bı êrişkırına wê ya lı ser gelek deverên veqetandi yên başûra Kurdıstanê, Kurdan bı hevkariya leşkeri ya bı dewletên demokratik yên Rojavayê, vê care ji hıma bêje pıraniya deverên veqetandi xıstın bın kontrola Pêşmerge. Madeya 140 a de fakto bıcıh hat. Bê guman ev yek bı bedeleki gelek mezın pêkhat, jenosid û trajediya Kurdên Êzıdi bırineki gelek mezın e û hê ji bajarê Şengalê jı destê Dewlata İslami nehatiye fılıtandandın.
Bı destnişankırına sınorên başûra Kurdıstanê û kontrolkırına vi beşê welatê me êdi lıngeki jı çar lıngên peymana Lozanê wê were tunekırınê. Bı hevkariya bı dewletên bı hêz û demokratik yên Rojava, pêvajoya dewletbûnê ya başûra Kurdıstanê wê hê ji bıhêztır bıbe.
Lê pırsgırêkên navxweyi yên başûra Kurdıstanê û destên dırêj yên dewleta İranê ya lı nav YNK û partiyên dın û hebûna PKK ya lı başûra Kurdıstanê astengên heri mezın yên lı pêş dewletbûnê ne. Hevxebata lıhevhati û bı aheng ya ku dı navbera C.Talabani û M. Berzani da hebû, pışti nexweşiya C. Talabani êdi nema. YNK dı nav pırsgırêkên xwe yên Posttalabani da, jı bo “nasname” û hêza xwe zexm û qewi bıke, disa berê xwe da “şerê sar” ya salên 1970 yan. Bı vi awayê dıxwaze tesira tevgera Goranê (ku ew jı YNK za) kêmtır bıke. YNK jı bo vê armanca xwe êdi her tışiti mubah dıbine, dı êrışên xwe yên dıj itibara PDK da, PKKyê jı xwe ra kıriye rım û mertal. Ev hemû pırsgırêk nahêlın ku hêza Pêşmerge bıbe yek û xelk bı hêztır ber bı vê armanca mezın ya netewi (avakırına dewletê) rabe.
Mesûd Berzani û PDK misyona dewletbûna başûrê Kurdıstanê hıldane ser mılên xwe û lokomotifa vê doze ne. Mesûd Berzani dı qada navdewleti da Kurdê heri bı itibar û xwediyê destek e. Lê kriza dırêjkırın û statuya serokatiya herema başûra Kurdıstanê hê xwıya nekırıye ka wê çewa were çareserkırın.
Herçıqas derxıstın û fırotına petrolê heta dereceyeki rê dıde başûra Kurdıstanê da ku dı ware aboriyê da lı ser piya bımine ji û têkıliyên bazırganiyê yên bı Tırkiyê ra salane 10 milyar dolari derbaskırıne ji, garantiya berdewamiya têkıliyên abori yên bı Tırkiyê ra tune ne. Tırkiyê dı gelek cepha da bı gelek aktoran va dılize. Her ew Tırkiye ye ku alikariya DAİŞê kır û beri ser Kurdan da. Her ew Tırkiye ye ku heta çend sal beriya nıha dıjmıntayiya başûrê Kurdıstanê dıkır. Her çıqas sewiya vê dıjmınayiya bı başûrê Kurdıstanê ra dı dema iqtidara AKP da kêmtır bûbe ji, zihniyeta dıj-Kurd ya dewleta Tırkiyê qet neguheriye, sıbê dıbe ku AKP bıçe û hınên dın bên ser hıkum. Hê ji hebûna Kurdan û Kurdıstanê lı bakûra Kurdıstanê nayête naskırınê û Kurd ne xwediyê tu mafên netewi ne.
Lê jı bo rêveberiya başûra Kurdıstanê têkıliyên bazırgani yên bı Tırkiyê ra (û her wusa bı İranê ra) jı mecbûriyetê tên, tu rêyên di ber bı dervayê Kurdıstanê ra tune ne. Jı bo me Kurdan ya ideal wê ew bûya, ku hevkari û pırdengi dı nav hêzên başûra rojavaya Kurdıstanê da hebûya û başûrê Kurdıstanê bı vê perçeya welatê me ra bıbûya yek û hıngê xwe bıgıhandana Derya Sıpi. Wek mılet ev yek mafê me ye. Lê jı ber politikaya PKK ev ihtimal nıha gelek kêm e.
Hêzên başûra Kurdıstanê dıvê vê pıştevaniya leşkeri û diplomatiki yên dewletên bı hêz û demokratik yên cihanê baş bıkarbinın. Tu car dı diroka xwe ya tıji êş da Kurd nebûne xwediyê hınde sempati û pışgıriyê. Jı ber vê yekê, dıvê ne wek parti, lê wek mılet û welat bıfıkırın û dev jı serweriya tax û bajarên xwe berdın û bıbın xwediyê hemû welatê xwe yê serbıxwe. Demokrasi, hılbıjartınên demokratik, pırrengi û pırdengi jı bo hemû derdên me yekane çare ne.
Ku dı nava mala başûra Kurdıstanê da hevgırtın û yekiti hebe, hıngê dema tac û textê serxwebûna vi perçeyê welatê me hatiye û çavên her 3 perçeyên dın ji bı ditına vê mızginiyê ne. Serweri û textê dewletbûnê ya Kurdan lı başûrê Kurdıstanê, wê jı bo her 3 perçeyên dın ji bıbe hêvi, minak û referans û her wusa ji wê bıbe serdema pêşi ya pêvajoya Kurdıstana serbıxwe û yekbûyi.
2) Hûn êrîşên dewleta Tirk li ser Başûrê Kurdistanê û Rojavayê Kurdistanê çawa dinirxînin? Pêwîste Kurd hemberî van êrîşan çi bikin? Gelo li Bakurê Kurdistanê pêvajoyek bi navê Pêvajoya Aşitîyê hebû? Heger pêvajoyek wisa hebû, piştî van bûyerên vê dawîyê çarenivîsa vê pêvajoyê çawa dibe?
Dewlata Tırkan DAİŞê xwedikır û jı bo rê lı pêş serketınên Kurdan bıgre, lı başûr û başûra rojavaya Kurdıstanê beri ser Kurdan da. İqtidara AKP jı DAİŞ ê gelek bı hêvi bû, lê hesabên wê lı hev nehatın. Bı pıştevaniya dewletên Rojava Kurdan DAİŞê lı başûrê Kurdıstanê şıkand û her wusa ji lı başûrê rojavayê Kurdıstanê DAİŞ negıhişt armanca xwe.
AKP dı hılbıjartınan da her çıqas bû partiya yekan ji naxwaze bı partiyên di ra iqtidara xwe parvebıke. Jı bo partiyeki ne demokratik, ne rıhet e ku pışti 13 salan dev jı vê nimeta iktidara xwe berde an ji bı hınên dın ra vê nimetê parvebıke. Jı ber vê yekê nıha lı maniyan dıgeriya da ku lı ser dengderên Tırkiyê tesira xwe xwırtır bıke. Ku tevdekuştına Pırsusê yekser jı aliyê AKP va nehatıbe plankırın (ku ev ihtimal gelek xwırt e), hıngê, kuştına 2 polêsên Tırk jı xwe ra kır hıncet da ku êrişi bıngehên PKK yên başûra Kurdıstanê bıke.
AKP wek partiyeki muhafezakar ya Türk-İslam, dı ware ideolojiki da gelek nêzikê MHP yê ye, qenebi dıkare bı vê “tûjbûna” xwe ya lı hımberê PKK, tesireki lı dengderên MHP yê bıke. Her wusa jı ber neteweperestiya Tırk dıkare heta dereceyeki tesir lı ser dengderên CHP ji bıke. AKP bı van êrişên lı ser bıngehên PKK û gırtına bı hezaran tarafdarên HDP yê, dıxwaze dı hılbıjartınên pêşwext yên bı ihtimal da sewiya dengên ku dıstine zêdetır bıke û bı tena sere xwe disa hıkumetê avabıke. Ku bı gırtın, qedexeya lı ser çapemeni û xwepêşandan û mitingan karıbe HDP yê lı bın benda 10% bıhêle, hıngê jı bo Erdoğan rêya sistema serokatiyê ji vedıbe.
Jı aliyê di va, dewleta Tırk dıbêje ku ew êrişi DAİŞê ji dıke û bı vi awayê pırsa PKK û DAİŞê dıke nav heman mıjara terorê. Heta nıha xwıya nekıriye ka Tırkiyê çıqas êrişan bıriye ser DAİŞ ê, ku êrişan bıbe ji wê jı van êrişan DAİŞê xeberdar bıke û armancên xeyali bombebaran bıke. Tırkiye dıxwaze bı van êrişên xwedigravi yên lı ser DAİŞê, hevkariya xwe ya bı DAİŞê ra veşêre û dınyayê bıxapine. Lê nafile, bı xêra teknolojiya nûjen a sıxûrtiyê, dı destên istixbaratên dewletên Rojava da bı hezaran dokumend hene ku vê hevkariya dewleta Tırkiyê ya bı DAİŞê ra eşkere dıkın. Lê ku bı rasti ji Amerika û Tırkiyê lı ser bıkaranina baregeha İncirlikê lıhevkırıbın û jı ber vê yekê ku nêzıkati dı navbera Tırkiyê û Amerikayê da çêbıbe, hıngê ev yek ne jı bo menfeatê Kurdan e.
Beriya ku ez lı ser “pêvajoya Aşıtiyê “ bıaxıvım, ez dıxwazım behsa “pêvajoya şer bıkım” Gelo şerê PKK ku dı sala 1984a da destpêkır û gelek salan berdewamkır çıqas bû şereki rızgariya netewi. Şereki ku tenê lı herema bakûrê Kurdıstanê da qewımi, ku jı bo dewleta dagırker bû fırsend jı bo wêrankırına 4 hezar gundên Kurdan û nefikırına 3-4 milyon gundiyên Kurd. Bı dehhezaran kuştın û bı sedhezaran gırtın. Şereki ku tu cari berê xwe neda armancên abori yên dıjmınên xwe. Dı navbera salên 1984-2015 da aboriya Tırkiyê dıbe ku bûbe 10 qat. Kurdıstan wêran bû lê Tırkiye pêşveçû. Dewletê lı Kurdıstanê darıstanan dışewıtand û hê ji dışewıtine, lê lı Tırkiyê darıstanên nû avadıkır. Jendermeyên qomutanlıxa Bolu, Qeyseri û hwd. Kurdıstanê jı bo Kurdan, jı bo lawır û nebatan kır dojeh, lê Tırkan welatê xwe şin û şên kırın. Êş bûn para me Kurdan lê Tırkan wek mılet bı vê êşa şer nehısiyan.
Leşkerên “qehreman” yên Tırkan, bı sere jêkıri yên gerillayên dı desta da, an ji lı ber lıngan fotografên xwe dıkışandın û jı heval û malbatên xwe ra dışandın, jı guh û pozên gerillayên kuşti jı xwe ra tızbi û yadigaran çêdıkırın. Dimenê “xatıra şer” an ji biranina şer a jı bo me Kurdan û jı bo wan Tırkan jı hev gelek cuda ye.
Dı pêvajoya şerê xwe yê dırêj da PKK bı hezaran leşker û serbazên dewleta dagırker bı dil gırt. Pışti çend rojan an ji meheki 2 mehan, çewa ku şow bıke lı ber çend rojnamevan an ji parlementeran, PKK van gırtiyên xwe serbest berdıda. Gelo PKK çıma jı bo serbestberdana gırtiyên xwe yên ku bı dehhezaran dı zındanên Tırkan da dı bın êşkenceyê da dıjiyan, nexwest van leşkerên gırti mubadele bıke. Çıma bı salan van gırtiyên şer lı ba xwe neparast da ku dewleta Tırkiyê mecbûrê vê mubadeleyê bıke. Gelo her car rêxıstıneki Filistini an ji Lıbnani jı bo 1 leşkerê zındi an ji cendekê leşkeraki mıri yê İsraili çend sed gırtiyên xwe dıdan berdan? Xwıya dıke ku jı bo PKK, leşkerên dagırkerên Kurdıstanê jı bo dê û bavê wan, jı bo dewleta wan “can” ın, lê şervanên azadiya Kurdıstanê “balican”ın.
Şerê ku PKK dıkır, jı bo dewleta Tırkiyê şereki dı bın qontrolê da bû û sınor û awayê şer ji jı aliyê Tırkiyê va dıhate tayinkırın. Çewa ku nıviskarê Kurd Hasan Yıldız dıbêje ew “Şerê bê Muxatab, (û aşitiya ku kır ji) Aştiya bê Muxatab “ bû.
Herçi pışti gırtına Abdullah Öcalan e, pışti ku AKP bû iqtidar, êdi kengê wê şer despêbıke û kengê wê raweste rêxıstına Ergenekon bı A. Öcalan dıda gotın. Û pışti ku iktidara AKP lı ser rexıstına Ergenekonê operasyonên mezın çêkır û bı sedan generalan avêt zındanê, hıngê AKP qontrola A. Öcalani gırt destê xwe vêca bı A. Öcalan pêvajoyan da despêkırınê. Mimarê rastin ya vê “pêvajoya aşiyiyê” ya dawi ji AKP bı xwe bû.
PKK hêzeki gelek mezın e, lê hış û mêjiyê vê rêxıstınê bı zımanê tırki hatiye hunandın û dı destê Tırk, Ereb û Farısan da ye û laşê vê rêxıstınê ji mıletê Kurd yê fedakar e. Qehremanti û fedakariya gerillayên PKK gelek mezın e, lê ev hemû jı bo siyaseteki şaş tên xerckırın.
Çewa ku şer bê muxatab bû her wusa ji ev “pêvajoya aşitiyê” ji bê muxatab e. Serokê MİT ê, bê dokuman, bê çavderiya aliyeki dın yê serbıxwe dıçû bı A. Öcalan hın tıştan dikte dıkır. Dewleta Tırkan bı zaaf û kêmasiyên PKK dızane: sistema yek seroki û ya mıridan.
Serhad Bapir 29-7-2015
Ev hevpeyvin dı malpera Alayekiti yê hateweşandın: da
http://alayekiti.com/?p=1771
