23/05/2008

Cihan Çeliker lı Almanyayê Hatiye Gırtın.

Welatparêz û siyasetvanê Kurd Cihan Abdulnasır Çeliker lı ser daxwaza dewleta Tırkan lı Almanyayê hatiye gırtın.


Dı 29 ê nisana 2008 a da, dema ku Cihan Çeliker jı Hollandayê dıçû Almanyayê, lı bajarê Lingen a Almanyayê hate gırtın û pışti çend rojan wi bırın bajarê Oldenburgê. Nıha ew lı gırtigeha Oldenbûrgê da ye. Çewa ku em jı awuqatê wi hinbûne, Cihan Çeliker lı ser daxwaza Tırkiyê hatiye gırtın, navê wi dı nav listeya ku Tırkiye daye İnterpolê da hebûye û Tırkiye dıxwaze ku were teslimkırınê.
Cihan A. Çeliker dı sala 1961 a da, lı bakûrê welatê me, lı Tetwanê hate dınê. Wi dı pıçûkatiya xwe da tevgera milli ya kurdi naskır û beşdarê wê bû. Pışti cunta leşkeri ya Tirkan a 12 ilona 1980 ya, derket dervayê Tırkiyê û lı Hollanda bû penaberê politik û lı Hollanda û lı Almanyayê beşdarê xebatên siyasi bû. Her wusa, wi dı salên 90 i da, lı Universita Hamburgê beşa ekonomiyê xwend.
Ew, ev jı deh salan zêdetır e ku hemwelatiyê dewleta Hollandayê ye, dı van 7 salên dawi da lı bajarê Deventerê rûdınışt û her wusa dı van çend salên dawi da ji, dı saziyeki cıvaki da, wek şêwırmendê huqûqa cıvati dıxebıti.
Em wek xwuşk û bırayên wi, bang lı saziyên mafê mırovan, huqûqnas û siyasetvanên Kurd û Almanan dıkın, da ku jı bo serbest berdana welatparêzê Kurd Cihan Çeliker bıkevın nav xebatê û ew xewna dewleta Tırk a jı bo teslimkırına wi betal bıkın.

Xwışk û bırayên wi.

e-mailên jı bo têkıliyê: celadetceliker@gmail.com
serhadbapir@gmail.com

20/05/2008

Şıklê Nexşeya Kurdıstanê

Gürdal Aksoy Kurdeki jı bakûra Kurdıstanê jı bajarê Çewlıg’ê (Bingolê) ye, ew Kurdeki zirek e û ez bı xwendına kıtêb û nıvisên wi kêfxweş dıbım, ew bı awayeki metodik û gelek caran ji, dûrê klişe û dubarekırına ku dı nav me Kurdan da ji heye, dınıvisine. Kêmasiyeki wi yê mezın heye ku ew berhemên xwe bı zımanê tırki dınıvise, xweska nıvisên wi bı zımanê me bûna. Jı aliyê di va çewa ku em pê dızanın, bı awayeki amatori be ji, ew bı hunera resım ra ji mujildıbe, ev ji jı bo mın ciyê kefxweşiyê ye.
G. Aksoyê ku dı sala 1968 a da hatıye dınê, xwendına xweya despêkê, ya navin û liseyê lı Eleziz, Antalya û Enqere yê da çêkıriye. Wi dı sala 1996 a da Faqulta Huqukê ya Zaningeha Enqerê qedandiye, lı ser antropoloji (beşa zaninê, ya ku mırovan wek hebûneki xwezayi qebûldıke û lı ser wan lêkolinê dıke.), dirok û mitolojiyê lêkolinan dıke û dıxebıte. Heta nıha van kıtêbên wi hatıne weşandın:
Lêkoninên lı ser Zımanê Kurdi û Efsaneyên wi, cilt 1 (Weşanên “Öteki” Enqere, 1991)
Hieros Gamos (Zewaca Piroz bı zımanê Yunani- S.Bapir), Têbıniyên lı ser Xweda- Bav (Weşanên Zagros, Stenbol, 1993)
Xelkê ku Diroka Wi Nehatiye Nıvisandın (Weşanên Avesta, Stenbol, 1996)
Mırov, Kultur û Medeniyet (Weşanên Avesta, Stenbol, 1996)
Gelo Dawiya Evinê ye? (Weşanên Yurt Kitap, Enqere, 1998)
Newroz, Efsaneki – Dirokeki (Weşanên Yurt Kitap, Enqere, 1998)
Gırtigeha Xelkan Anadolu, “ Jı Xwe Dûrketına Kurdan a bı Ditınên Merkezitiya Anadolutiyê” (Weşanên Komal, Stenbol, 2002)
Mitolojiya Kurd-Alewi ya Dêrsimê, Figurên Oli dı Raa Haq da” (Weşanên Komal, Stenbol, 2006)
Gürdal Aksoy eve zûva ye ku dı malpera Rızgariyê da nıvisên xwe dıweşine û malesef (ez dıbêm qê) heta nıha tu kıtêb û nıvisên wi nehatine wergerandın ser zımanê me.
Dı nıvisek xwe ya bı navê “Nexşeya Hürriyet’ê, Nexşeya Rê”da http://www.rizgari.com/modules.php?name=Rizgari_Niviskar&cmd=read&id=1456 , ku 5 hefte beriya nıha weşand, G. Aksoy bala me dıkşine ser nexşeya Kurdıstanê. Her wusa ew behsa nexşeya dewleta Tırkiyê ji dıke, ew jı me ra behsa ziyan û xetera bı cıhbûna vê nexşeya çargoşeyiya dırêj dı mêjiyê me da dıke û ew dıbêje ku ev şıkl wek bageraneki gıraniyê, gıraniya pisikolojiki lı ser me Kurdan çêdıke.
Ew jı me ra behsa nexşeyên hın dewletan dıke, ku ew dışıbın şıklên lawır an ji heywanan, û dıbêje ku dı derheqê nexşeya welatê wan da û bıcıhbûna hızra mıletbûn û hebûna welateki xwedi sınorên eşkere da, şıkleki wusa ku bı reheti tênaskırın, avantajeki mezın dıde wan mıletan.
G. Aksoy serê xwe lı ser vê meselê dıêşine, ka gelo nexşeya Kurdıstanê dışıbe kijan heywani? Ew jı nıha va bala me dıkşine serê hespeki, hespê ku berê xwe daye ber bı aliyê rojhılat û dıbêje ku jı bo nexşeya Kurdıstanê dıbe ku merıv şıklê lawıreki, baştır lıhevhati ji peydabıke.

Pêşniyariya Gürdal Aksoy jı bo nexşeya Kurdıstanê.


Pışti ku mın vê nıvisa hêja ya G. Aksoy xwend, hın aliyên dın yê nexşeya Kurdıstanê hatın bira mın, ku ev bı salanın mın ji mujûldıkın.
Karikatora Serhad Bapir, kovara Zengıl, hejmar 7-8, 1986, Swed. 

Eve zûva ye ku nexşeya Kurdıstana me wek şıkl bala mın ji dıkşine. Cara pêşi mın dı kovara mizahi ya bı zımanê kurdi, Zengıl’ê da karikatoreki xwe lı ser vê meselê weşand. Ew çax bı navê “Dede” mın vê karikatora xwe imzekırıbû. Herçi kovara Zengıl e, ew lı Swedê dı navbera salên 1985-86 an da derket û tenê 4 hejmarê wê belavbûn. Dı wan salan da xeyni Zengıl’ê, du kovarên dın yên mizahi ji derdıketın lı Swedê: Mirkut û İsot û her du ji bı zımanê kurdi bûn.
Dı vê karikatora xwe da ez lı ser nexşeya Tırkiyê ya ku bê Kurdıstanê ye sekınim. Ev nexçeya Tırkiyê gelek dışıbe nexşeya gıravaya Qıbrısê, yani Tırkiyeki bê bakûra Kurdıstanê dıbe wek Qıbrısê. Her wusa ez lı ser wan daxwaz û xewnên Tırkan, yên ku dıxwazın hemû Qıbrısê têxın bındestê xwe û jı aliyê di va ji ew şıkestın û kêfnexweşiya wan a ku dema ku wê perçe Kurdıstanê a ku dı bın işkala wan da ye jı bındestê wan derê û wê bıfılıte, sekınim.
Bıji Kurdıstan, 1993, qelema rengin, 29x21 cm.


Her wusa dı resım û grafikên mın da, nexşeya Kurdıstanê carna dıbe qevdeki kulilkên rengareng, carna dıbe desteki ku “bıji Kurdıstan”ê dınıvise an ji dıbe çar darên ku her çar perçeyên Kurdıstanê temsildıkın.
Serhad Bapir 20/5/2008

Kurdistan, 1986, rengên marker,  21x29cm.


Hêvi, 2005, qelemên rengin, 17,5x 25 cm.

Hesp, 2008, teknika tevlihev, 17x23 cm


13/05/2008

Biranin: Newzad Saxnıç

Du Gotın Lı Du Newzad Saxnıç 
Nexweşiya bêbext, welatparêz û siyasetvanê hêja Newzad Saxnıç jı me sıtand û bır...Newzad jı wan kêm kesan bû ku, dema ku hê welatparêzi û şoreşgeri lı welatê me hınde şax venadabû, bı xêra bavê xwe Feqi Huseyn, bı derd û kulên mıletê me hısiya. Wi her wusa bı wêreki xwe da ber barê xebata bıdestxıstına heqên Kurdan. Wek ferdeki jı aila Feqi Huseyn û wek xorteki jêhati, wi ji têra xwe zulım û zordariyê jı dıjmın dit. Gelek caran hate gırtın û êşkence lê hate kırın. Wi lı her derê û her dem bı zireki û serwextbûna xwe mıl û moral dıda heval û hogırên xwe. Heta dawiya jiyana xwe, wi dev jı xebata jı bo sıberoja mılet û welatê me û eşqa jı bo jiyaneki ronak û bı rumet berneda.

Xebatkarê nemır yê doza mıletê Kurd Newzad Saxnıç. Foto:http://www.youtube.com/watch?v=MC08c8gcwpg


Ciyê gelek heyf û mıxabıniyê ye ku hareketa ku şer, mırın û kuştınê û slogana serxwebûna Kurdıstanê jı xwe ra kırıbû ala (PKK)û her weha hareketa tırkizıman û qure a Rızgariyê fırset neda kesên wek Newzad Saxnıç da ku bıbın qadırên heri pêş a tevgera milli a Kurdıstanê. Ew û gelek kesên weki wi bê insiyatif hatın hıştın û bêhn lı wan hate çıkandın. Gelek xususiyetên qadıreki lı rêza pêş, an ji serokeki zirek, dı Newzad Saxnıç da hebûn.

 Kekê Newzad, İroj haya mın jı koça te çêbû û mın bıhist ku bı hezaran kes lı Tetwana me ya stûxwar da hatıne pêşiya te, da ku te bıspêrın axa sar, ew Tetwana ku te hınde zehf keda xwe dayê û xebatê lê kırıye.  Mala wan ava, lê ez disa xemgin ım, jı ber ku ez dızanım ku, pıraniya wan kesên ku hatın ser taziya te, wê nehatına cıvin an ji mitingeki ku tu yê lı wır, lı ser rewşa welat û persfektifên xebateki nuh, bıpeyviyayi. Bıla çavên siyaseta kurdi korbın ku Kurdan kıriye mıleteki jıhevketi û bêdaxwaz û bêhedef.

Nıha Newzad, lı kêleka bavê xwe Feqi Huseyn, lı gorıstana Tetwana Kevn da radızê. Wi ji weki bavê xwe, hemû jiyana xwe da xebata serbestiya welatê me yê bındest û şıkesti. Çı heyf ku wan herduyan ji, lı bakûrê welatê me da heq û serbestiya Kurdan nedit. Her çıqas guhertınên mezın dı mıntıqa Rojhılata Navin da dıqewımın û perçeki Kurdıstanê nıha azad be ji, Feqi û Newzad negıhiştın mırazên xwe. Hê ji, her sê perçên Kurdıstana me dı bın lıngên dagırkeran da dınalın. Lı bakûrê welatê me da û lı Tırkiyê, Kurd bı lez û bez êdi dev jı zımanê kurdi berdıdın - ew kurdiya ku Feqi û Newzad hınde lı ser dısekınin û jê hızdıkırın. Neslên nû êdi bı zımanê kurdi mezın nabın. Kurdbûneki sosret a bı zımanê tırki derketiye meydanê. Dıjmın jı xwe karê xwe yê xırab û tahripkar dıke, lê belê ew hareketa ku dıbêje xelk bı mın ra ye û em xitabê bı milyonan kesan dıkın, wê tu car nıkarıbe jı bın vi gunehê derkebe. Kurdbûna bı zımanê tırki ne daxwaza Feqi û Newzad bû.





Newzad Saxnıç. Foto: http://www.youtube.com/watch?v=MC08c8gcwpg


Newzad heta roja dawi a jiyana xwe, lı hımber dagırkeran û her wusa lı hımber nexweşiya şêrpençê ku laşê wi dagırkırıbû berxwe da. Wi hêviya xwe jı sıberoja ronak a mıletê xwe qet nebıri, lê belê haya wi baş bı pırsgırêkên vi mıleti hebû. Wi baş dızanıbû ku bı vi awayê ku heta nıha hatiye cerıbandın, ev xebat naçe seri. Hewcedariya me bı bı siyaset û persfektifên nuh heye.

Mala heval û hogıran ava be ku pışti nexweşiya bêbext, hergav bı Newzad ra aleqeder dıbûn û lı Almanyayê ji, jı nexweşiya wi ra lı çareyan dıgeriyan.

 Bıla serê malbata Saxnıçan sax be. Bıla serê mıletê Kurd sax be.
 18 ê gulana 2006 a.


Têbıni: Newzad Saxnıç dı 14 ê gulana 2006 a da jı nav me barkır û ket nav karwanên nemırên Kurdıstanê. Mın vê nıvisê pêrar dı deftera sersaxiya Newzad Saxnıç da nıvisibû. Ev defter jı aliyê malpera http://www.rizgari.com/ ê hatıbû vekırınê.

10/05/2008

Hevpeyvina bı filmçêkerê Yunan Antonis Kioukas ra

Serhad Bapir: Dı nisana 1991 an da jı Yunanistanê tenê, tu û Xristos Papoutsakis wun çubûn Kurdıstanê. Lı wê derê we nefikırın û muhacerata Kurdan a lı welatê wan da dit, wun ji bı wan ra lı ser “sınorên” ku welatê wan perçe perçe kırıne meşiyan û we bı kamera xwe rastiya jiyana wan jıbergırt. Wexta ku wun gihiştıne Kurdıstanê û we vê rewşa xırab a Kurdan dit, wun çı fıkırin?
Andonis Kioukas: Bı ser rêya İranê me xwest em xwe bıgıhıjinın Kurdıstanê, lê leşkerên İranê me gırtın û paşê bı rêyeki dızi va em derbasê Kurdıstanê bûn. Ez û Xristos Papoutsakis bûn. Lı wê derê em leqayê mıleteki ku bı tevayi bûbû muhacır hatın, penaberên ku welatê xweyê mayinkıri da. Lı wır em 20 rojan man, lı gelek bajar û mıntıqên Kurdıstanê û her weha bı tevi penaberên perişan lı ser sınorê İran û Iraqê geriyan.
S. Bapir: Mafê çarenıvisi ya mıleteki, a mıletê Kurd wê çaxê nehate qebûlkırın, hêzên mezın ê cihanê çıma bı cotpivan û durutiyê lı mafeki hewqa bıngehin dınhêrın?
A. Kioukas: Herkes lı mıntıqê menfeatên xwe yên ıqtısadi dıparêze, muhimbûna jeostratejik a Kurdıstanê ji lı ber çavan e. Çavkaniyên ava Rojhılata Navin jı welatê Kurdan dızên. Jı aliyê dınê va Kurd bı xwe ji perçe perçe ne û yekitiya xwe hê pêkneanine.
S. Bapir: Navê filma te Kurdistan: Off The Map (Kurdıstan Derveyê Nexşeyê) ye, ( bınêre: SİNEMA: Kurdistan: Off The Map (Kurdıstan: Dervayê Nexşeyê) )lı dervayê xeriteyên hevdem, lewra dı nexşeyên kevn da, mıntıqa ku Kurd lê dıjin bı navê Kurdıstanê hatiye destnişankırın. Belê Kurdıstan lı derveyê nexşeyan, mıleteki lı cihanê da wenda û bê welatê xwe yê azad, dı vê meselê da tu çı dıfıkıri?

Cigırê rêvebırê Festivala Dokumanter a Navnetewi a Saloniki (sala 2002 ya), rejisor û filmçêkerê Yunan Antonis Kioukas. Foto: S. Bapir.

A. Kioukas: Lı hemû derê cihanê her xelk anji mıleteki xwedi dewleteki xwe ye. Cıhêtiyên zıman, çand û kevneşopi dı navbera mırovan da hene û ev cıhêti ne tışteki xırab e, beravajiya wê ev tışt zenginiya cihanê ye. Her mıleteki xwedi perçeyeki erd e, lı wê derê mıriyên xwe vedışêrın, lê belê mıleteki heye ku xwedi tarixeki bı hezar salan e, hê jı dema Ksenefon em bı Kurdan dızanın, lê va yê ev xelkê hanê ne xwedi perçek erdê xwedi bı sınor e. Kurdıstan tu dızani çı tine bira mın? 3 xelkên dın tine bira mın. Yek jı wana Yunan ın ku ew bı xwe ji xwedi tarixeki bı hezar salan ın lê belê pışti bındestmayineki dûr û dırêj, tenê ev 180 salın ku bûne xwedi dewleteki. Xelkê dıduyan Cuhi û yê sısêyan ji Mırtıb ın. Lê cıhêtiyek navbera wan û Kurdan da heye: jı ber ku Kurd xwedi axeki tarixi ne û lı ser wê dıjin. Jı bo welatê we ji bıbe xwedi nasnameki, bıbe dewlet, dıvê jı aliyê we va were fêhmkırın ku wûn hemû xwedi eyni xwinê ne û dıvê êdi pevçûn û şerê bırakuji dı navbera we da tunebın.
S. Bapir: Nivê mıletê Kurd dı perçeya Kurdıstanê a dı bın destê Tırkiyê da dıjin, tu mucadelaya wan a jı bona bıdestxıstına xeqên xwe yên milli çewa dıbini? Herweha bı ditına te Amerika û Yekitiya Awrupa vê mucadeleya Kurdan çewa dıbinın?
A. Kioukas: Amerika û Yekitiya Awrupa lı mıntıqê menfaetên xwe dıparêzın. Lê belê ev hedise nayê qebûlkırın ku mıleteki jı tıştê heri tabıi bêpar bımine: nefes bıde û bıstine, tıştê rewa û eşkere neyê naskırın, ango Kurd bê heq tênhıştın.
S. Bapir: Yunanistan heqê penaberi ya politiki ev bı salan e ku nade multeciyên Kurd, bı xususi ji Kurdên jı cenûba Kurdıstanê, peymanên navnetewi ên dı vi wari da ku wê bı xwe ji imzekıriye, bınpê dıke. Kurd eve jı zûvaye ku lı Athina, Patra û lı deverên dın dı rewşeke şerpeze û perişan da dıjin, vêca duxwazın bı kijan rêyi dıbe bıla bıbe jı Yunanistanê derbıkebın û ber bı rojavaya Awrupayê bıçın. Tu yê jı bo vê qerara dewleta Yunanistanê jı me ra çı bıbêji?
A. Kioukas: Ez bı manzareya meydana Kumundru (*) şerm dıkım. Mırovên tenışta te dema bala xwe nedınê rewşa zehmet a ku tu têdayi, dıbe ku ica sıbê ev rewşa xırab were serê wi ji. Ne tenê jı bo Kurda, jı bo her xeribê bê xwedi heq ku lı vır dıji, ez şerm dıkım.
S. Bapir: Çı cıhêti dı navbera filma dokumanteri ya te û X. Papoutsakis a sala 1991 a û ya vê filma te ya 2002 ya heye?
A. Kioukas: Filma sala 1991 an reportajeki politik bû, têda gelek hevpeyvinên lı ser pırsgırêka Kurdan a aktuel hebûn. Le ya 2002 ya lı ser hın wênên dın hate avakırınê. Em dıkarın lı hınki heremên dın ê cihanê ji leqayê van wênan werın. Filma 2002 ya, ez dıkarım bêjım ku bı gelek awayi va “melodram” e û lı ser rewşa tevayi a mıleteki ye.
Ez dı bın tesira mıletê we da mam, ez bûm heyranê we. Mın dıxwest ku ez disa herıme Kurdıstanê.

(*) Meydana Kumunduru, navê meydaneki lı navenda Athinayê da ye, ku heta sala 1999 an, dı bın baran û sermayê da Kurdên multeci dı nav çadır û holıkan da, bê tu alikariya dewletê, bı perişani dıjiyan.
7 ê adara 2002 ya.

Têbıni: Ev hevpeyvin dı dema Festivala Navnetewi a Filimên Dokumentari ya Saloniki ya 4 an (sala 2002 ya) da hate çêkırın, û cara pêşi nıha lı vır tê weşandın.

07/05/2008

SİNEMA: “The Back Of The World” (Lı Aliyê Pışta Cihanê)


Filma dokumanter a ispani ya bı navê “The Back Of The World” (Lı Aliyê Pışta Cihanê), ku Javier Corcuera çêkıriye, jı 3 beşan pêk tê û film 89 deqiqeyi ye. Beşa yekan lı ser rewşa zarûkên belangaz ên Peruyê ye. Beşa sısêyan lı ser rewşa gırtiyên ku dı zındanên bajarê Teksas a Amerikayê da ne û lı benda bıcianina cezayê mırınê ne ku lı wan hatiye bırrin. Beşa dıduyan ji lı ser jiyana serokê berê ya belediya bajarê Diyarbekırê Mehdi Zana ye û bı zımanê kurdi ye.

Mehdi Zana dıbêje ku “beriya 22 salan, lı ser bangkırına serokê belediya Stokholmê, ez wek serokê belediya Diyarbekırê ez hatıbûm Swêdê û nıha ji vayê ez lı vıra penaberım. Zarûyên mın lı Parisê ne, destpêkê da mın ji xwest da ku ez herım Fransayê lı ba zarûkên xwe bıminım, lê vize nedan mın. Ez lı wır 7 meh bı xefi mam û paşiyê hatım Swedê bûm penaber. Jına mın Leyla dı zındana Enqerê da ye. Dı jiyana xweda mın zarûkên xwe ewqas baş neditiye. Name û qertên ku ez jı Leyla ra dışinım, paşê ez pê hısiyam ku vayê nadıne wê”Film geh me dıbe lı Stokholma berf lê bari, geh ji me dıbe bajarê Amedê, çarşiya Sıliva û gundê Leyla Zana. Xızmên Leylayê behsa hılbıjartına ku ew jı aliyê xelkê va wek parlamenter hat hılbıjartın dıkın. Behsa şayiyên kampanya hılbıjartınê û axaftına wê ya bı kurdi a bı fistan û meles û “kesk û sor û zer” a lı ser eniya wê dıkın. Jı me ra dıbêjın ku “me xwest bıla jıneki Kurd ji here meclisê.” Jıneki dınê çemê Dicleyê nişanê me dıde û dıbêje “berê xort û keçên evindar dıhatın kêlaka çem, da ku hev bıbinın, lê nıha cendekên xortan jê derdıkebın.”

Mehdi Zana behsa pıçûkatiya xwe ya lı Sıliva dıke, bı me dıde zanin ku ew dengên teqereqê ên hergav jı qereqola a nêzikê mala wan dıhat wek pırseki dı serê wi da çêbûbû û wi ji jı mezınan pırsibû. Cewaba mezınan, jı we çaxê heta nıha her dı bira wi da ma: “lı wır cendırme û polês lı xelkê dıxın, jı bo ku kes dengê qêrin û warina wan ne bıhise, bı hesına lı beroşa dıxın da ku dengê wan bıfetısinın” û M. Zana berdewamdıke “her carên ku dı zındanên Tırkan da mın êşkence dıkırın, ew dengên qereqola Sıliva ku mın dı pıçûkatiya xwe da dıbıhist dıhate bira mın.”

Mehdi Zana, serokê berê yê bajarvaniya Diyarbekırê, siyasetvan û nıviskar. Foto: http://www.saradistribution.com/birez.htm

Mehdi Zana disa bı me dıde zanin ku lı Sıliva hatiye dınê “zarûkati û xortaniya mın lı Çarşiya Sıliva da derbasbû, ku merıv wê çarşiyê bı çavên xwe nebine û jı wê team nestine dı bın tesira wê da nabine.” Jı me ra behsa şagırti û terzitiya xwe ya lı ba hosteyê xwe Niyazi û her weha dıkana terzitiyê a lı Amedê dıke. Hoste Niyaziyê ku nıha êdi kal bûye, disa ji lı ser karê xwe lı Amedê fotografeki kevn yê xwe û Mehdi nişanê me dıde.

“Ez 16 sal dı zındanên Tırkan da mam, qê tu sûncê mın hebû? Tenê ez serokê belediyê bûm û ez Kurd bûm, lı dınyayê da Kurd xwedi 40 milyon nıfusi ne. Mıleteki dınê ê ewqas mezın ê bê dewlet tune ye. Me dı navbera Tırkiye, İran Iraq û Suriyê da kırıne 4 perçe. Dı perçeya a ku dı bındestê Tırkan da en hındık 20 milyon Kurd dıjin û ew bı serbesti nıkarın bêjın ku “em Kurd ın”. 4000 gundên Kurdan jı aliyê dewletê va hatıne xırakırın, bı dehhezaran Kurdan kuştın û bı hezaran mırov jı aliyê hêzên dewletê va hatıngırtın û paşê hatıne wendakırın.” Film me dıbe lı pêş Liseya Galatasaraya Stenbolê û Dayikên Şemiyê nişanê me dıde. Jınên Kurd jı me ra dıbêjın ku çewa mêr an ji zarûyê wan jı aliyê hêzên dewletê va hatıne gırtın û bêser û ber çûn û hatıne wendakırın.

Mehdi Zana behsa jiyana xwe ya zındanê dıke û dıbêje “zından bûye beşek jı jiyana mın. Ev 24 salın ku ez û Leyla em zewıcine, lê tevihev 4 salan em bı hev ra nemane. Serweta mın her du zarûkên mın ın: Rûken û Ronahi, wexta ku ew tên ba mın, behna mın bı wan dertê.”Leyla Zana wek parlamentera pêşi a jın, jı Kurdıstanê kete meclisa Tırka, lı wır, lı gor qanûnên Tırkan mecbûr ma ku sonda nıjadperest a parlamentoyê bıxweyne lê dı dawiya sonda “xwe da”, bı kurdi got ku wê vê sondê jı bona bıratiya gelên Tırk û Kurd xwendiye. Û ew çax bêtır meclisa Tırka serûbınê hev bû. Jı hemû partiyan parlamenterên Tırkan hemû bı hev ra destên xwe lı maseyan xıstın û kırın teqereq û nehıştın ku ew gotına xwe berdewambıke. Paşê 15 sal cezayê gıran dane Leyla Zana û parlamenterên dınê ên Kurd. Pışti 2 salan Parlamentoya Awrupayê xelata Zaxarof a Mafên Mırovan da Leyla Zanayê.

Mehdi Zana disa lı zarûkatiya xwe vedıgere, dıbêje ku “dı zarûkatiya xwe da mın dıxwest ez bıbım leyistıkvanê futbolê an ji dondırmefıroş”Dı dawiya vê beşa dokumanterê da, Mehdi Zana êş û derdê me hemû Kurdan bı cumleyeki dıbêje: “lı vê dınê da merıv hêviya gelek tıştan dımine, lı tıştê heri zehmet ew e ku merıv hêviya rızgarbûna welatê xwe bımine”

10 ê adara 2002 ya.


Têbıni: Filma dokumenteri ya bı navê “The Back Of The World” (Lı Aliyê Pışta Cihanê) dı nav bernameya Festivala Navnetewi a Filimên Dokumentari ya Saloniki ya 4 an (2002), ku lı Yunanistanê pêkhat, hate nişandan. Ev nıvis cara pêşi nıha lı vır tê weşandın.

05/05/2008

SİNEMA: Kurdistan: Off The Map (Kurdıstan: Dervayê Nexşeyê)

Festivala Navnetewi a Filimên Dokumentari ya Saloniki ya 4 an lı Yunanistanê,bı sernavê “Wêneyên Sedsala 21 an”, dı navbera 4 û 10 ê Adara 2002 ya da pêkhat.
“Dokumanter wek hewcedariyeki mırovatiyê, dema ku wê xwest rastiya ku ew bı xwe ji tê da dıjiya jı ber bıgre û bıparêze peyda bû. John Grierson vê hewcedariyê dı sala 1926 an da, dı nıviseki xwe yê SUN ê da, dema ku filma Moana a Robert Flahertyi wek dokumanter bınavkır vê hewcedariyê ji da pejırandın. Xeyni vê navlêkırınê, ev beşa sinemê, lı xwexıst û pêşve çû da ku êdi jıbergırtına temaşeyê bıbe afırandıneki serbıxwe.” Dimitri Eipies, Rêvebırê Gışti a Festivala Dokumanter a Salonikê.
İsal jı 90 i zêdetır filim beşdarê Festivalê bûn. Jı wana bı dehan film lı ser êş zulm û tadayiya lı seranserê cihanê bûn. Dı nav van filmên dokumanteri da 2 film lı ser pırsgırêka kurdi bûn.

Kurdistan dervaye nexşeyan

Filma Antonis Kioukas a bı navê “Kurdistan : Off The Map (Kurdıstan: Dervayê Nexşeyê) a 20 deqiqeyi lı ser serihıldan û penaberiya gelê me yê başûra Kurdıstanê a sala 1991 ê bû. A. Kioukas nıha cigırê rêvebırê Festivala Dokumanter a Navnetewi a Saloniki ye. Pışti têkçûna hêzên Iraqê a hımber Hêzên Hevpeyman a bı serokatiya Amerikayê, Kurd dı despêka bıhara 1991ê da bı serihıdaneki tevayi pıraniya erdê başûrê Kurdıstanê jı bın dagırkırına Iraqê rızgarkırın. Dı nav bajarêrên rızgarkıri da her weha bajarê Kerkukê ji hebû. Lê belê Hêzên Hevpeyman vê daxwaz û serkeftına Kurdan nasnekırın û neparastın. Hêzên Iraqê (parastvanên komarê û hêzên dınê) bı êrişên hovene çûne ser Kurdıstana azad. Dı nav berf û barana despêka bıharê da, bı milyonan Kurd dev jı bajar û gundên ku hê wêran nebûbûn berdan û ber bı “tıxûbên” İran û Tırkiyê va çûn. Kurd jı bo careki dınê ji, disa dı welatê xwe da bûbûn penaber.
Filma dokumanter vê dema dramatik û bı êş a diroka me ya hevdem nişanê me dıde.

Filmçêkerê Yunan A. Kioukas bı tevi Xristos Papoutsakis yê rêvebırê kovara çepgır a panzderoji “Anti”, dı adar û nisana 1991ê da jı bona 20 rojan lı Kurdıstanê bûn.Wan bı çavê makineya xwe ya videoyê, rastiya ku wê çaxê ditın, da ku jı bo heta-hetayiyê jı bira mırovatiyê neçe jı bona me jıbergırtın. Ew ji bı tevi zar û zêçên pêxwas û bırçi, bı jın û pirên Kurdan va, dı nav rêyên herri, dı bın berf û baranê da meşiyan. Wan bı xwe ji dit ku vayê çewa ci û warên Kurdan hatıne wêrankırın, çewa gelê Kurd dı bın zulm û jenosidê da ye.

A. Kioukas wênên zarûk, jın û mêrên ku ruyên wan an ji wesleki laşê wan bı bombên napalm şewıti an ji perçebûyi nişanê me dıde, mayinên ku axa welatê me jı me ra kıriye kemin û zından, Kurdên bê dest û pê nişanê me dıde, herweha qêrin, hewar û nerazibûna Kurdan a lı hımberê vê hovitiyê û bêdengiya cihanê dıgıhıjine guhên me. Herwusa ew berdıkebe û dıfıkıre ka gelo çıma ev gelê kevnar, ku bapirê wi Ksenefonê dirokvan beriya 2400 salan, disa lı van geli û newalan da leqayê wan hatıbû, ku wê demê serbılınd û serbıxwe dıjiyan, çewa nıha, dı dema ku hemû gelên pıçûk û mezın xwedi dewlet ın û bı serbesti dıjin ew jıhevketi û şerpeze dıjin?

Muzika vê filma dokumanteri hunermendê Kurd Temo çêkıriye. Beşek mezın a materyalên ku A. Kioukas kışandıbû bı tevi videoyên amator ku Kurdan bı xwe kışandıbûn, beriya nıha wek dokumanterki yek seati, dı sala 1991ê da dı kanala 1a ( ET1 ) a televizyona dewleta Yunan da hatıbû pêşkêşkırın. Herwusa bı hewlên kovara “Anti”, lı Athinaya paytext, lı Zanigeha Pantiou konferanseki navnetewi lı ser pırsgırêka kurdi hatıbû darxıstın.

Filmçêkerê Yunan Antonis Kioukas (Foto: S. Bapir)


Filima dokumenteri ya filimçêkerê Yunan Antonis Kioukas KURDISTAN OFF THE MAP
10 ê adara 2002 ya.
Têbıni: Ev nıvis cara pêşi nıha lı vır tê weşandın.

FOTOGRAF: Hunermenda fotografkêş Anne Delassus

Dı despêka bıhara 2002 ya da lı bajarê Saloniki’ya Yunanistanê dı nav çalakiyên huneri ku pêkhatın, hındek jı van çalakiyan lı ser Kurdan bûn. Yek jı van çalakiyan pêşengeha fotografên huneri bû.
Pêşengeha fotografan ya xanıma Fransız Anne Delassus jı 21 ê sıbatê heta 10 ê adara 2002 ya, lı eywana huneri a XANTH a Saloniki da pêkhat. Xanım A. Delassus dı fotografên xweyê reş û spi da jiyana jın û xwezaya Kurdıstanê pêşkêşê me dıke, jiyana tıji bı êş û keder, lêbelê bı daxwaza jı bo jiyanêki serbılınd û her wusa bı hêvi. A. Delassus bıhara 1992 ya, havina 1994 û zıvıstana 1997 an da başûrê Kurdıstanê ziyaret kır û wê dı nav çerxa guhartınên demsalên Kurdıstanê da, jiyana jına Kurd şopand. Fotografkêşa dosta Kurdan, bı vê xebata xwe ya huneri, xeyni hunerhızan wê dı eyni wexti da dokumasyoneki gıranbuha ji jı bo heta-hetayiyê jı lêkolinvanên ku lı ser cıvata Kurd dıxebıtın, hışt.
Dı şeva vekırına pêşengehê da, komek jı Kurdên ku lı Saloniki dıjin, bı qevdeki kulilkên rengbıreng, xêrhatınê lı xanım Anne Delassusê kırın û jı xebata wê ya huneri ra serketınê xwestın.
25ê sıbata 2002 ya.




Fotografeki hunermenda Fransi xanım Anne Delassus