Danasina Kıtêba Nikos Kasdaglis, "Xwina Şiyar ya Mıriyan"

Zıman : Yunani.
Nıviskar : Kasdaglis Nikos. (mêr)
Nav : Ακοίμητο Το Αίμα Των Νεκρών.
(Akimito To Ema Ton Nekron.)
Nav (bı kurdi) : Xwina Şiyar ya Mıriyan.
Weşanxane : Bell, Logotehniki Vivliothiki.
Bajar : Athina.
Sal : 1999.
Rûpel : 589.
Lıb (nusxe) : 6000.
Celeb : Roman.
ISBN : 960-620-422-7.

Naverok:
Pırtûk jı 3 beşan pêk tê: 1) Sabah –El – Din. 2) Demir. 3) Rewa ya (adaleta) Xwedayi. Pırtuk romaneki diroki ye. Dı romanê da 3 kesên sereke hene ku hersê ji Kurdın: Sabah-El-Din’ê ku bı mêrxasiya xwe deng vedaye û jı welat û nıjada xwe hızdıke. Yê 2 yan Demir e ku derbasê aliyê Tırkan bûye û ew bı xwe serbazeki xwinrıj e. Yê 3 yan ji Şewket’ê polês e ku dıxwaze dı nav sıxleta Stenbolê da jı nıjada xwe dûr bı bêdengi û bı rıheti bıji. Roman bı dema damezıradına “Komara” Tırkiyê va destpêdıke: Politikaya inkarkırına hebûna Kurd û Kurdıstanê, hewla asimilekırına Kurdan, serihıldan û bêçarebûna Kurdan…Lebelê behsa bûyerên berê ji dıke: Tevdakuştına Ermeniyan û rola Kurdan dı vê qewımandınê da.

Bûyerên sereke yê romanê; xwıya dıke ku dı navbera salên 1970 û 1990 an da dıqewımın. Herçıqas Sabah-El-Din mıroveki welathız e ji xwiya nake ku tu têkıliyên wi bı rêkxıstınên Kurdan ra çêdıbın, jı xwı xeyni Komela Mafên Mırovan ya şaxê bajarê Elezizê navê tu rêkxıstın û partiyên Kurdên bakûra Kurdıstanê dı pırtûkê da derbasnabe. Hebûna têkoşina rêkxıstini ya Kurdan, xebatên ku dı vê dema ku me lı jor behskıri da hatıne kırın, bı gelek qelsi têne xwiya kırın. Doza ku Sabah- El- Din dıke zêdetır wek dozeki ferdi, wek tolhıldaneki dı şerê navbera eşiran daye. Wek eşqiyaki ku xwedi hızra netewiyeke qels e, lê belê jı ber mêrxastiya wi nav û dengê wi lı her deri belav dıbe. Dı pırtûkê da têkoşina rewa ya Kurdên başûra Kurdıstanê pıçûk tê ditın; Berzani û Talabani wek serokeşirên ku lı hember hev şerdıkın û gırêdayên Tırkiyê û İranê tên nişandan.

Ev pırtûk romaneki ku bı dev ra tıji êş, xayinti, hovıti, hevgıtın û mêrxasti ye. Jı xwe lı ser axa welatê me ev tışt bı zêdeyi hene.

Jı bo rola sereki ya pırtûkê naveki erebi, bı lêvkırına erebi ( Sabah- El- Din) peyda kırın jı bo romanê bêsıûditiyeke. Her bı vi awayê navê pıraniya bajar, çıya û çemên Kurdıstanê ji lı gor nexşeya dewleta Tırka bı tırki hatiye nıvisandınê (Diyarbakır, Doğubeyazıt, Şanlı Urfa, Aras Nehri, Balıkgolu, Cudi Dağı û yên dın.) Lê beravajiya van navan, navên Kurd û Kurdıstanê disa wek Kurd û Kurdıstan derbasdıbın. Dı navbera lı gor ideoloji ya fermi a dewleta Tırka (ku lı ser inkarkırına Kurd û Kurdıstanê hatiye avakırınê) bı lêvkırına erdnigariya Kurdıstanê û navên Kurd û Kurdıstanê da nakoki heye.

Jı aliyê di va agahdariyên N. Kasdaglis dı derheqê erdnigari û iklima Kurdıstanê ji kêm û ci ci ji şaş ın. Wek minak: Quntarên çiyayên Araratê û çıya bı xwe çewa dı romanê da dıbêje ne bı dehl û darıstan ın, ew kesên ku heremê ditıne baş dızanın ku ev herem bê dar û rût ın. Çewa ku romanê da dıbêje; “dı Dawiya meha Sıbatê da lı Elezizê darên hınaran kulilk vedabûn û darên hêjiran ji pelçımên xwe baş raxıstıne.” Lı vır nıviskar lı gor iklima welatê xwe (gırava Rodosê) fıkıriye. Lewra dı rewşa İklima Elezizê da ev tıştên ku behs dıke kêmasi wê pışti 2 mehên dınê bıqewımın.

Demir’ê ku jı Hekkari’yê ye, rêya pêşveçûn û berjewendiyên xwe dı Tırkbûnê da ditıye, dıçe lı Qonya’yê dıbıstana leşkeri dıxweyne. Paşê wi dışinın Kurdıstanê. Wek “timeki taybeti” dıkebe nav hewlên hovane ya dewleta Tırka jı bo fetısandına têkoşina sıvil ya Kurdan: Kuştına ronakbırên Kurdan, şewıtandına gundan û kuştına gundiyan û bazırganiya narkotikê. Xwıya dıke ku haya N. Kasdaglis jı pırtûka Soner Yalçın ya bı navê “Binbaşı Ersever’in İftirafları –Kaynak Yayınları, 1994.”, an ji pırtûkên dın ên bı vê naverokê heye. Lewra rola ku Demir dıleyze, wek rolên qırêj ên ku “Ersever” an ji “Yeşil” leyistıne ye.

Dı romanê da ez leqayê bûyereki ku bı rasti ji wusa qewımiye hatım: Ew ji “wendakırına” Avukat Metin (Kan)ê serokê Komela Mafên Mırovan ya Şaxê Elezizê û Dr. Kaya ye. Ew her du Kurdên welatparêz dı 23 yê Sıbata 1993yan da jı aliyê hêzên dewletê va hatın “revandın” û pışti çend rojan cendekê wan hate ditın. Dı rojnameya “Kiriakatiki Eleftherotipia” ya yunani da, dı hejmara 29- 30 ê Nisana 2000 an da dınıvisine ku; dı doza Dr. Kaya ya ku dı Dadgeha Mafê Mırovan ya Avrupê da dıhate ditın, Tırkiye hate tewanbarkırın û ceza yê dıravi yê 21 000 000 Draxmiyi (~ 30 000 Euro yê nıha) lı wê hate bırrin.

Nıha ez vegerım lı ser romanê: İca dı romanê da Şewketê polês kurap an ji kurxalê Av. Metin e. (Dı zımanê yunani da ev xızmati wek hev tên bınavkırın.) Dema ku Metinê avukat jı aliyê dewletê va tê “wedakırın”, jına Metin telefonê Şewket dıke û jê ra dıbêje ku vayê Metin û Kaya hatıne “revandın”. Herçıqas jına Şewket dı meha xwe ya 8 an da ducani be ji; Şewket jı Stenbolê dıkebe rê û dıçe Elezize da ku kurapê xwe peyda bıke. Çewa be ew ji polêseki dewletê ye, dıbê qê wê forsa wi lı wır derbasbıbe, wê karıbe tıştek jı destên wi were. Lı wır leqayê bajareki ku dı bın terora “timên teybeti” da ye tê. Tu tışt jı destên wi nayên, ew ji jı aliyê hêzên nenas yê dewletê va tê şopandın, dotıra rojê dı nav xof û tırseki mezın da, nivê şevê bajêr terk dıke. Lê belê Şewket jı aliyê hêzên dewletê va êdi tê naskırın, wexta vedıgere Stenbolê; amırê wi bı pê dıdın zanin ku jı nıha û pê va ciyê karê wi êdi lı Diyarbekırê ye.Wi nefiyê Kurdıstanê dıkın û lı wır wi dıdın bın destê Demir da ku wi jı nêz va bışopine.

Dı vê navberê da, pışti gelek serpêhatiyan Sabah- El- Din lı herema Sılopi’yê da, lı nêzikê “tıxûbê” Iraqê, dı şereki navbera wi û leşkeran da bı bırindari dıkebe nav lepê dewletê û wi tinın Diyarbekırê. Ev gelek wexte ku Demir ji lı Dıyarbekır lı ser “kar” e. Sabah- El- Din û Demir jı Bazidê û I(x)dırê jı berê va hev nasdıkın. Demir bı tevi çeteya xwe çend kes jı malbat û gelek kesên dın ji jı gundê wi kuştıne. Sabah- El- Din ji bı tevi gudiyên xwe êrışê ser bajarê I(x)dırê dıkın û heyfa xwe jı çeta ya Demir dıstinın: Her çıqas Demir peyda nakın, lê dı şer da jın û kurê Demirê 3 sali ji tên kuştın.

Demir bı salan e ku ketiye du şopa Sabah- El- Din û nıha ew hatîye gırtın û wi anine xıstıne nav lepên wi. Vêca tu asteng tuneye ku Demir heyfa xwe jı Sabah- El- Din bıstine: Wê wi û Şewketê polês bı hev ra bıkuje. Lewra rapora idari ya dı derheqa Şewket da ketıye destên wi.

Lê belê her tışt lı gor plana Demir nameşe: Jına Şewket nexweş ketiye û wê rakırıne nexweşxanê, Şewket jı amırê xwe (Demir) destura (izın) çend rojan dıxwaze ku here Stenbolê da ku jına xwe bıbine. Lê Demir tu desturê nade wi û ser da ji; tınazê xwe bı pê dıke, jê ra dıbêje ku wi destura xwe bı çuyina Elezizê da xerckıriye û “wendabûna” Av. Metin bı maneyi tine bira Şewket. Şewket fehm dıke ku tıliya Demir ji dı “wendabûna” kurapê wi da heye…Jı Stenbolê telefonê Şewket dıkın û jê ra dıbêjın ku jına wi dı nexweşxanê da mıriye. Dema ku Demir bı tevi Şewket û du kesên dın Sabah- El- Din dıbe maleki da ku wi êşkence û lêpırsiyari bıke û dı dawiyê da ji wi bı tevi Şewket bıkuje; Şewket nışka va bere tıvınga xwe dıde Demir û jê ra dıbêje ku “lı vır lı Kurdıstanê xwin bı xwinê tê paqıjkırınê” û Demir dıkuje, paşiyê ji jı wır dıreve û dıçe.

Lı kêleka gelek kêmasi û xeletiyan; roman bı hostetiyeki mezın hatiye hunandın, bûyer xweş bı hev ra tên gırêdan û hev temam dıkın. Xweska ev roman jı bo zımanê kurdi bıhata qezençkırınê.

Serhad Bapir, 2 yê Tebaxa 2002 ya.