10/10/2009

Hêviya jı Hezarsala nû, 1999, rengên bı don û pênus, 100x100 cm

Yekitiya Awrupa - Tırkiye; Florteki Bı Şık Ya 40 Sali

TêkıliyênYekitiya Awrupayê û Tırkiyê pışti florteki dûr û dırêj, dı 3 ya meha 10 an ya sala 2005 a da gıhışte merheleyeki nû; merhela destpêkırına muzakereya endamtiya Tırkiyeyê. Çewa jı nav ji xwıya dıke ev danûsıtandın e, muzakere ye, dıbe bıgıhije neticeya tam endamtiya Tırkiyê û dıbe ku negıhijê ji.

Dı van danûsıtendınan da, xeyni pırsgırêkên ekonomiki, hın pırsgırêkên bıngehin hene ku wê her dem jı aliyê me va werın munaqaşekırın. Yek jı wan, bı pırsgırêkên dewleta Tırkiyê va gırêdayi ye: Dewleteki ne demokratik ku jı gelek mıletan pêkhatiye, ku bı serdestiya mıletê Tırk, hemu mıletên ku ne Tırk ın tên pelçıqandın û bê heq tên hıştın. Ev dewlet dı bın kırasê parlemento û hukumetê da, ji aliyê leşkeriya Tırkiyê va tê idare kırın. Dı hemû pırsgırêkên bıngehin da, yê ku xwedi hêz û gotın e tenê leşker e. Yek jı sısêya nıfusa Tırkiyê Kurd ın û Kurd ji jı hemû heqên xweyên milli bê par ın. Welatê Kurdan Kurdıstan bı zordari û qetliaman hatiye işgalkırın. Tırkiye dı pırsgırêka Kurdan da ne xwedi niyet e ku tu gavên çarekırınê bavêje. Politikaya inkarkırına mıletê Kurd û asimilasyona zımanê kurdi her berdewam e.

Dı vê politika xwe ya 80 sali ya ku bı qetliaman dıbır seri, êdi dı asimilasyona zımanê kurdi da gıhıştiye hın netican. Bı gotıneki dın fêkiyên xırab ên vê politikaya xwe ya kurdkuj êdi bıdestxıstiye. Ev pêvajio lı gor daxwaza dewleta Tırk nıha êdi pır bı lez dıçe seri. Dewlet êdi berhema keda xwe ya 80 sali dıstine. Ne Yekitiya Ewrupa û ne ji “Yekitiya Bıhuştên Sererdê” dê nıkarıbe ku bıbe sedem, da ku dewleta Tırk dev jı vê keda xwe ya 80 sali berde. Dı van 80 salên tıje xwin û qedexeyan da, himên ideolojiya Kemalizmê hate danin. Mezınbûn û dılovaniya diktatoreki weki Mustefa Kemal, bı hemu beşên cıvatê ra bı zoreki hate qebûl kırın, yên ku qebûl nekırın bı hemû cure hovitiyê ra rûbırû man. De ica Tırkiye dê çewa bıkarıbe jı vi hali bıfılıte?

Gelo wê Tırkiye karıbe wan himên jınûvaavakırına xwe ya sala 1923 ya munaqaşe bıke, hemû tarixa derewin ya ku bı pûtan xemılandiye bavêje ser sergoyan û bı rastiya dirokê û cıvakê ra lıhevwere? Dıbe ku viya bıke lê ne nıha, lêbelê pışti ku Kurdan bı temami dı warê zıman da asimile bıke, ku ew çax jı xwe wê çıraya Kurdbûn û Kurdmayinê vemıre, hıngê dê bı “dıleki rehet” wan “reforman” ji bıke.

Tevgera Kurd naxwaze fêm bıke ku Kurd wek mıleteki ku lı bakûrê Kurdıstanê ku hıjmara wan derdorê 20-25 milyon kesın, bı tevayi wek mılet têk dıçın, bı lez û bez ber bı wendabûnê va dıçın. Xeyni wan Kurdên ku jı ber gelek sedeman hê bı zımanê tırki hinnebûne û jı mecbûri bı zımanê kurdi dıpeyvın, gelo çend hezar Kurd bı zanebûn û bı rık bı derdorên xwe ra û bı zarokên xwe ra bı kurdi dıpeyvın? Hejmara hındık ya wan kesên bı rûmet eynıka bejnûbala tevgera milli ya Kurdan e.

Bı gotıneki dın Kurd bı awa û metodên siyaseta xwe, politikaya dewleta dagırker ya lı ser Kurdan tehdit nakın, jı wan nayê ku rê lı ber vê politikaya kurdkuj bıgrın. Xeyni wi, dıkarın dı hılbıjartınên ne demokratik ên Tırkiyê da jı % 6 û paşê ji, jı % 4 ên dengan bıgrın, lı 50 bajar, qesebe û nehiyên Kurdıstanê da rêveberiya belediyan bıdestbıxın. Dı Newrozan da dıkarın bı sed hezaran kes werın ba hev. Zımanê ku dıpeyvin zımanê tırki ye, hıma bêje hemû bûne hemalên zıvırandına çerxa kurdkuj ya zımanê tırki dı nav cıvata Kurdan da. Tırkiye vê rewşa Kurdan dızane, her wusa jı Kurdan baştır ji dızane. Kurd dı zeviyên zımanê tırki da dıçêrın û şirê xwe ji dıbın, dıdın rojname, kitap û qenalên televizyonên Tırkan. Tu dıbê qê zımanê kurdi ne zımanê wan, an ji ne zımanê dê û bavê wan bûye û tu xemê jı bo sıberoja zımanê xwe naxwın.

Gelek Kurd hêvi dıkın ku, pışti ku dewleta Tırk bıbe endamê Yekitiya Awrupayê, hıngê wê pırsgırêka milli a Kurdan ji ber bı çarekırınê va here. Lê belê tu dıbê qê qet haya wan jı bayê “felekê” tuneye. Jı xwe Tırkiye eve bı salane ku dı gelek teşkilatên Rojavayi û Awrupi da cıhgırtiye. Her wusa ev gelek salın ku bı Y.A. ra yekitiya gumrıgê ji pêkaniye. Hıma bêje dı tevayiya danûsıtandınên Y. A. û Tırkiyê da wek gotın navê mıletê Kurd derbas nabe. Dı vê dawiyê da tenê bahsa mafên şexsi ên zıman û kulturiya kêmmıletan dıkın. Dı danûsıtandınên Y.A. û Tırkiyê da, Tırkiye her dem tışteki derdıxe lı pêş dewletên Awrupi: “Ez dıxwazım bıkebım Y.A. yê, lê belê jı kerema xwe ra tu şert û mercan derneynın lı pêşberê mın, ez çewa me, hıma mın wusa qebûl bıkın.”

Dı van danûsıtandınan da, dı warê mafên mıletan û mafên mırovan da qet xwuya nake ku dewletên Y. A. yê xwedi daxwazên standart ın. Pıraniya caran ev maf dıbın qurbanên têkiliyên ekonomik û leşgeri. Her çıqas pışti hılweşandına sistema du qutıbi ya dınyayê, rola Tırkiyê jı bo dewletên rojavayê kêm bûbe ji, tu imkanên tevgera Kurd ya çepgır, ku bermayê ideolojiya komunizmê ye, tuneye ku bı Rojava ra bıkebe nav têkılıyên diplomatik û xebata lobiya kurdi çêke. Ne tışteki ecêb e ku hereketa ku lı bakûrê Kurdıstanê xwedi hêzeki bı sed hezaran kesan e, jı aliyê hemû dewletên Awrupê va muhra tetoristi lê hatiye danin. Ev hereket (PKK) hemû enerjiya xwe jı bo serokê xwe yê ku dı gırtigeha İmraliyê da ye, xerc dıke. Dı pêvajoya têkıliyên Y.A. û Tırkiyê da ne bû xwedi tu gotın û pratik. Jı xwe ne itibara vê partiya stalinist û totaliter û ne ji ya serokê wê lı ba dewletên Y.A. heye. Partiyên dervayê PKK ê ji, jı qelsi û sersariya xwe nıkarıbûn tışteki berbıçav bıkın. Jı cepha Kurdan, tenê heta dereceyeki ew deklerosyona ku 200 ronakbir û siyasetvanên Kurd, ku bı insiyatifa serokê Ensituya Kurdi ya Parisê hêja Kendal Nezan hatıbû nıvisandın, deng veda. Her çıqas dı deklerosyonê da navê welatê Kurdan Kurdıstan derbas nedıbû ji, jı ber ku tê da daxwaza eyni heqên ku Tırkiye jı bo Tırkên Qıbrısê dıxwaze dıkır, jı bo lobiya Kurdi kareki gelek bı mane û hêja bû.

Bı raya mın eger dı dawiyê da Tırkiye karıbe bıbe endama Yekitiya Awrupayê ev hedise wê hın imkanên nû bıde tevgera Kurdan. Eger lı Tırkiyê dı warê legal da şertên siyasetkırınê jı bo Kurdan were peyda kırın dê baş bıbe. Wê Kurd dı wan şertên nû da daxwazên xwe bı dengeki bılındtır û gurtır eşkere bıkın. Lê belê barê çarekırına pırsgırêka milli ya Kurdan lı ser mılên Kurdan bı xwe ye. Kurd dıvê teşkilat û partiyên xwe bı ruheki demokratik, pır dengi û pır rengi avabıkın. Daxwazên xwe yên milli kristalize bıkın. Dı rewşa nıha da bı rıheti dıkarın behsa federasyonê bıkın. Ku tevgera milli ya Kurd, hemu kar û xebata xwe ya dı nav Kurdan da bı zımanê Kurdi bıke, wê hıngê bı rasti ji bıbe tevgereki milli. Ev tevger dıvê welatê Kurdan- Kurdıstanê, zımanê kurdi, Ala Rengin û marşa milli ya Kurdan Ey Reqib jı xwe ra wek himên siyaseta Kurdan qebûl bıke.

Jı aliyê di va dı pêvajoya muzakereyan da hın meselên bıngehin henın ku bı aliyê Awrupayê ra gırêdayi ne. Turkiye dewleteki bısılman e, pışti 11 Eylûlê û herwusa pışti teqinên Madrid û Londrayê, dı nav cıvaka Awrupayê da dereceya danûsıtandınên bı dewleteki İslam ra tên munaqaşe kırın. Nıha êdi gelek kes û partiyên Ewrupi naxwazın Tırkiyê dı nav Y.A. da bıbinın. Naxwazın ku ordiya bêkarên ku wê jı Tırkiyê bı rêkebın, werın Awrûpê “talan” bıkın. Hın dewlet wê her car lı hın bahaneyan bıgerın da ku Tırkiye nebe endama Y.A. yê. Ne dûrê aqıla ye ku dı sıberojê da hın dewlet bındestbûna kurdan ji “kıfş” bıkın.

Tevgereki milli yê xwırt, bı lobiyeki serwext û kêrhati dı pêvajoya muzakereyan da dıkare bıbe xwedi manevra û insiyatifan. Bêguman her tışt bı tevgera milli ya lı Kurdıstanê va gırêdayi ye. Ku tevgereki xwurt, bı aqıl û menfeatên milli yên Kurdan hebûya, wê lı navendên muhim ên Awrupayê ji buroyên enformasyon û lobiyê vekırana.
Serhad Bapir, 12/10/2005

Têbıni:
Ev nıvis beriya nıha dı malpera xelkedondurma.com da hate weşandın.