Dı despêka meha Tebaxê ya havina sala 2004 a da, jı bo xebatên xwe yên huneri ez çûbûm “avahiya hunerê” ya akademiya hunerên sıpehi lı gıravaya Rodos’ê. Xwendekar û mezûnên akedemiyê dıkarın bist rojan lı vê “avahiyê” bıminın û bı xebatên xwe yên huneri mıjûlbıbın. Rodos gıravaki mezın û turistik e. Derdorê 120 hezar runıştvanên vê gıravayê hene û her sal nêzikê 1 milyon turistên xerib û Yunani serilêdıdın.
Bı rasti ji, her çıqas mın dızanıbû ku Nikos Kasdaglis lı gıravaya Rodosê dımine ji, dema ku ez jı Salonikê bırêketım û dema ku mın hazıriya rêwitıya xwe kırıbû ev tışt nehatıbû bira mın. Jı xwe telaşa ka ez ê çı materyalên hunerê bı xwe ra bıbım û ez ê lı ser çı bıxebıtım bı serê xwe ji ne hındık bû.
Çend sal beriya nıha mın 3 kıtêbên wi yên lı ser Kurdan xwendıbû. Mın bı tevi têbıni û rexneyên xwe yên lı ser van kıtêbên wi û lı ser gelek kıtêbên dın yên bı zımanê yunani yên lı ser Kurdan, mın jı deh lıbi zêdetır van kıtêban hem jı Enstituya Kurdi ya Parisê û hem ji jı Kıtêbxaneya Kurdi ya Stockholmê ra wek hediye şandıbû.
Nikos Kasdaglis, 2004, gıravaya Rodos’ê. (Foto: S. Bapir)
Dotıra rojê mın ji jı xwe hazıriya xwe kırıbû, mın katalogeki grafikên xwe û gelek fotografên grafik û resımên xwe û her wusa makina fotorafan ya dijital xıste çentê xwe. Her wusa pêjgir û mayo’yê xwe ji. De ica nedıbû ku ez destvala bıçûma mala Nikos Kasdaglis. Mın pakêteki şêrinahiyê bı xwe ra bır.
Dı nav kevnebajêrê Çerxa Navin da, ez lı ber siyê, lı ber dergehê kevn ya “avahiya hunerê” ya akedemiyê runıştıbûm, kele kela germa meha tebaxê bû. Pışti demeki dınê, kalemêreki qut û tıji hat, mın wi jı fotografê wi yê lı ser kıtêbên wi naskır. Her çıqas ew fotograf 15-20 sal beriya nıha hatıbın kışandın ji, disa ji mın wi naskır. Lı ber derê avahiyê jı mın pırsi ka ez Serhad ım an na, mın ji jêra got belê û ez çûm ruyê wi.
Dı rê da, ber bı ereba wi va, jı mın pırsi ka gelo mın hejmara telefona wi jı kê derê peydakıriye, ez Kurdê jı kê derê me. Dıxwest pariki mın nasbıke û pırs û şıkên ku dı serê wi da peydabûne belavbıke, cewaban jı wan ra bıbine.
Nikos Kasdaglis, 2004, gıravaya Rodos’ê. (Foto: S. Bapir)
Dema ku em gıhiştın mala wi, xanıma wi Rena Kasdagli lı hêviya me bû. Lı ber malê dareki hêjiran a pıçûk û gelek darên dın hebûn. Hıngê, dı meha sıbatê da darên hêjiran yên pelvedayi yên bajarê Elezizê- çewa ku wi dı kıtêba xwe da nıvisibû- hate bira mın, lê nıha ne wext bû ku ez kıtêba wi rexnebıkım.
Lı ber deri şeş-heft pısik û qederek kasıkên xwarına wan hebûn, mın jı wan pırsi ka ev hemû yên we ne an na? Got belê û pısikeki hındek gır yê nêr û rengê boz nişanê mın da, got ku gelek pısikên vê derdorê bı vi rengê boz-beleki ne û viya ji bavê wan e, em keniyan.
Xaniyê wan sê qati bû, ew lı qata sısêya rudınıştın û ev qata sısêya dı sewiya erdê da bû. Xani pala xwe dabû gıreki û qata yeka û ya dıdoyan dı bın da bûn. Lı xwarê keça wi rudınışt, keça wan arkeolog bû û qata yeka ji, kurê wan yê muhendisê inşaatê wek ımbara malzemeyên xwe bıkartani.
Me behsa kıtêbên wi kır, dı nav malê da kıtêbxaneki mezın û lı ser masa xebatê ji komputereki hebû. Lı diwarên eywanê û odeya xebatê da resım û grafikên hunermendên navdar yên Yunan hebûn. Gelek jı van grafikan dı nava kıtêbên wi bı xwe da hatıbûn weşandın.
Mın meraq dıkır ka gelo meseleyên Kurdan çewa û jı kê derê bala wi kışandıbû. Jı bo kıtêba xwe ya mezın “Xwina Şiyar ya Mıriyan” jı kê derê ewqas malumatan berhevkırıbû. Lê mın nedıxwest ku ez lê bıbım gıran, mın nedıxwest ku ez wi “lêpırsin” bıkım.
Berga kıtêba N.Kasdaglis, “Ararat Brûskê Vedıde”
Jı mın ra behsa kıtêba xwe ya yeka ya lı ser Kurdan “Ararat dıbırıqe-Brûskê Vedıde” kır. Ev kıtêb lı ser jiyana şoreşgerê Kurd yê bı navê Cemil Turan e. Wi got ku, wi her roj qasi sıeteki hevpeyvinê bı C. Turan ra dıkır û paşê ji hewcedariya wi bı rojeki hebû da ku malzemeyên yek sıeti bı rêkûpêk bıke. Hıngê yunaniya C. Turan ne hınde baş bû. Pışti ku kıtêb dertê Cemil Turan hın gazından jı jê dıke “te çıma hemû tıştên ku mın goti nenıvisi?” Nikos jı jê ra dıbêje ku hınki tışt çênabe ku bınıvisine.
Me qasi sıeteki sobaliyê kır û em qasi 300-400 metreyi dûr ve çûn. Xeyni me tu keseki dın hınde dûr va neçûbû, lê gelek qayıkên bı motor bı hır va û wê da lı dû xwe hın kesan lı ser rûyê behrê kaşdıkırın, serfihk çêdıkırın. Hın kes ji bı paraşûtê dıketın xwarê.
Pışti demeki, me herduya fêhmkır ku dıvê ku em zêdetır dûr va neçın. Dıbe ku ev qeyik û paraşût lı bın gohê me bıkevın û em vegeriyan. Dı dema sobelikırê da hıma bêje em qet nepeyıvin û em 5-6 metroyi dûrê hev dıçûn. Nikos bêy ku xwe bızıvırine û bı metodeki dın avceniyê bıke, her bı serdevki û bı çengê xwe sobaliyê dıkır. Çengên xwe bı rithmik dıhejand û serê xwe ji têdıxıst nava avê û pışti demeki dınê jı bo bêhnsıtandınê disa derdıxıst. Xwıya dıkır ku wi jı avceniyê baş fêhmdıkır. Bı emrê xwe yê 76 an, xwıya nedıkr ku ew dıweste. Ê mın, geh serdevki bı çengan lı ser rûyê avê, carna ji lı bınê avê û geh ji serpışki mın sobaliyê dıkır.
Em hatın ba Rena xanımê û me şiparişa xwarınê da, Nıkos ku taqımê dıranê devê xwe dı avceniyê da derxıstıbû (dıgot ku ew dı dema sobelikırınê da derdıxe, lewra dı bêhnvedan û sıtandınê da dıbe ku jı devê wi bıkebe nav avê û wendabıbe), nıha bı desmaleki lı pêş me da paqıjdıkır. Keçıka garson, bê ku bıxwaze bı me bıde hıskırın ku biza wê jı paqıjkırına taqımên dıranan tê, siparişê nıvisand. Ez bawerdıkım ku wê Rena û Nikosi nasdıkır.
Gotın hat lı ser zımanan û muhimbûna xwendına kıtêban jı zımanên ku pê hatıne nıvisin. Wi jı mın ra behsa kıtêba “İlliada” ya Omiros kır, got ku wi heta nıho çend caran vê kıtêbê xwendiye, lê jı bo ku merıv zêdetır jê teamê bıstine dıvê ku merıv bı zımanê yunaniya kevnar vê berhemê bıxweyne. Wi got ku lê ev ji gelek zehmet e, dema ku merıv 2-3 rûpelan dıxweyne, merıv dıweste û dıvê ku her tım nav, nişan û bûyer dı bira merıv da be, da ku merıv karıbe rêzebûyeran û navan bıhevragırêbıde.
Mın dıxwest ku lı ser jiyan, kıtêbên wi û aleqe û baldariya wi ya lı ser Kurdan hın pırsan jê bıkıra, wi bı dıleki vekıri û bı awayeki samimi cewaba pırsên mın da. Sohbeta me qederek ajot û dı vê navberê da vekırına “Olimpikê” ji despêkır, televizyon lı qata xwarê lı mala keça wan da bû, Rena zûva çûbû wır û çend caran bani Nikosi kırın û mın ji gotê ku vayê bese êdi ez ê ji rabım, lê wi nedıhışt ku ez rabım, jı xwe sohbeta me ji geş û germ bûbû.
Lı ser pırsa mın ya lı ser eslê wi, Nikos jı mın ra got ku bapirên wi jı qesebeya Çeşme ya bajarê İzmirê ne û jı herema Kasdag ya cenûbê Dardeneliya (Tırkan navê Çanakkale lê danine) hatıne wır. Bapirê wi tucar bûye û dı navbera İzmir- Pireas- gıravaya Kos û Marsiliya’yê da bazırganiyê kırıye. Ew jı sala 1947 a û vır va lı gıravaya Rodosê dıjin.
Em behsa işgalan dıkın, ew jı mın ra dıbêje ku “dema ku dı sala 1974 a da Tırk Qıbrısê işgalkırın, Yunanistan dıkarıbû bı rêya meseleya Kurdan berxwebıda. Kurd dı bındestê Tırkan da bûn û ew êş û belaya ku jı berê da anibûn serê me, nıha dıanin serê Kurdan. Tırkan dı sala 1922 ya da xırabiyeki mezın lı me kır, 1,5 milyon Yunan dev jı welatê xwe berdan û xwe sıpartın Yunanistanê, dı sala 1955 a da ji lı Stenbolê qetliaman kırın.” Wi jı mın ra got ku ev hemû bûn sedem da ku ew bala xwe bıde Kurdan û bı Kurdan ra eleqeder bıbe.
“Haydari û zanina mın ya lı ser Kurdan jı çapeniyê dıhat. Ez bı xwe ji, dı 14 saliya xwe da beşdarê berxwedana lı hımberê işgala Almanên Nazi’yan bûbûm. Bı rêya Cemil Turan, têkıliya mın ya rasterast ya pêşi bı Kurdên ku lı hımberê zulma Tırkan berxwedıdan, çêbû, em her du hevalên hev û dost ın.” Wi serokê Kıtêpxaneya Kurdi ya Stocholmê Nedi Dağdeviren ji nasdıkır. Xwıya dıkır ku jı bo bêhnvedanê Nedim çend caran çûbû gıravaya Rodosê û lı wır dı “avahiya nıviskaran” da mabû.
Pışti hılweşandına diktatoriyeta Yunanistanê, dı sala 1974 a da Nikos kasdaglis tevi xanıma xwe Rena lı gıravaya Rodosê komiteya dıduyan ya Yunani ya Amnestey International’ê avadıkın.
Ew jı mın ra behsa kıtêba “Ararat Brûskê Vedıde” dıke. “Ev kıtêb jiyannameya şoreşgerê Kurd Cemil Turan e, behsa serpêhatiya wi dıke û dıgıhije heta dema ku hat û xwe sıpart Yunanistanê. Cemil hıngê baş bı zımanê yunani nızanıbû, mın pê ra jı 50 sıeti zêdetır hevpeyvinê kır.”
Berga kıtêba N. Kasdaglis, “Allahu Ekber”
Em lı ser kıtêba wi ya bı navê “Allahu Ekber” dıaxıvın. “Tu dızani, lı Kurdıstana Iraqê jı 3 500 i zêdetır gundên Kurdan hatın wêrankırın. Jı bo nıvisandına vê kıtêba xwe mın jı weşana Amnesty Internationalê û jı fotografên jı broşoreki Tevger’ê ku hıngê hatıbûn weşandın istifadekır.”
Mın navan jê pırskır, gelo çıma navên ne bı kurdi jı bo lehengên kıtêbên xwe bıkaraniye, ev dı kıtêba “Allahu Ekber da “Yeter” e û dı kıtêba “Xwina Şiyar ya Mıriyan” da ji Sabah-El-Din e. Navên erdnigariya Kurdıstanê, yên bajar û qesebeyên Kurdıstanê çıma “bı tırki” hatiye nıvisin? Her wusa lı ser iklima Kurdıstanê şaşiti hene. Wi jı mın ra wusa got “ Mın navan nasnedıkır, mın jı xwe ra navan jı kovarên fransızi hılbıjart. Mın navên erdnigariyê û bajaran ji, jı kıtêbeki rehberiya turistik ya Tırkan sıtand, ku dı sala 1994 a da dema ku ez tevi nıviskarên gelek welatan bı keştiyê beştarê gera Derya Reş bûbûm dabûn mın.”
Berga kıtêba N. Kasdaglis, “Xwina Şiyar ya Mıriyan”
Ew lı ser jiyana xwe ya van çend salên paşiyê ji hın malumatan dıde mın, “ qayıkeki mın hebû, 12 sal beriya nıha jı aliyê dınê (Tırkiyê) hın kes hatın vê derê û jı xwe ra dızin û bırın.... 9 sal beriya nıha qezaya trafikê lı mın qewımi....”
Ez jı Nikos dıpırsım ka gelo jı bo sıberojê kijan projeyên wi hene. Xwıya dıke ku pırsgırêka Kurdan û bêyi ku ziyaretkırıbe, erdnigariya Kurdıstanê tesireki xwırt lı Nikos Kasdaglis kırıne. “Kıtêba nû wê “Hılkışandına lı ser Araratê” be, lı ser qewımandınên rastin hatiye hunandın, mın jı nıha va nivê kıtêbê nıvisiye. Hıldıkışın lı ser çiyayên Araratê, dı nav berf û qeşayê da wendadıbın...”
*----------
Lı gor ditına mın dıviyabû Yunanistanê vê pêşberkê organizenekıra, lewra Yunanistan hê bı awayeki nûjen bı otobanan çar aliyê axa xwe û bajarên mezın bı hev ra gırênedabû, ev bı dehan salan bûn ku rêyên hesın û tren jı bo pivan û hewcedariya hevçerx nehatıbûn nûkırın û modernizekırın û her wusa ji, rewşa limanên Yunanisyanê ji wek ya rêyên hesın bû. Lı gor ditına mın û dıtına hın Yunanan, dıviyabû ku dewleta Yunanistanê wi şeş milyar euro’yi, yê ku wê jı bo fors, xeml û vitrina pêşberkên Olimpikê xercbıkıra, dıviyabû ku jı bo van beşên bıngehin yên ekonomiya welatê xwe xercbıkıra, da ku dı sıberojê da abori geşbıbe û kaliteya jinanê çêtırbıbe.
Serhad Bapir, 20 ê tebaxa 2004 a, Rodos.
Têbıni
Mın vê nıvisê lı gıravaya Rodosê, çend roj pışti hevditınên mın yên bı Nikos Kasdaglis ra, dı 20 ê tebaxa 2004 a da nıvisi.
Bı Nikos ra danûsıtandınên mın bı rêya name û telefonê her berdewam bû. Wi dı 4 ê ilona 2004 a da jı mın ra nameyeki bı tevi nıviseki xwe yê kevn ku hê nehatiye weşandın, şand. Ev nıvisa 10 rûpeli bı komputerê hatiye nıvisin û dı mezınayiya A4 da ye. Dı vê nivisê da Nikos Kasdaglis behsa baldariya xwe ya despêkê, ya bı pırsgırêka mıletê Kurd ra dıke. Her wusa ew behsa planeki xwe yê serneketi ji dıke: Wi dı sala 1991 a da dıxwest bı alikariya hın Kurdan lı ser Tırkiyê û bakûra Kurdıstanê derbasê başûra Kurdıstanê bıbe. Ew ê bı tevi rêxıstına “Dıxtorên Cihanê” bıçûya. Her wusa ew behsa naskırına xwe û şoreşgerê Kurd Cemil Turan dıke.
Nikos, wek cewaba grafika mın ya ku mın jı bo sersala 2005 a jê ra wek diyari şandıbû, dı 9 ê meha yeka ya 2005 a da nameyeki du rûpeli şandıbû. Dı nameyê da behsa têkıliyên Kurdan û Yunanan dıke û her wusa lı ser kıtêba “Mehmedin Kitabı” ya Nadire Mater ditınên xwe jı mın ra dıbêje.
Dı nava sala 2005 a da wi telefonê mın kır û jı mın xwest ku jı bo bergê kıtêba xwe ya nû “Tadeyi - Nıvisên lı ser Zordariyê” ew berhemeki mın dıxwaze. Mın jê ra got baş e, serçavan. Wi jı mın ra got ka ez jı bo heqê xwe çı dıxwazım, mın ji jê ra got ku wek nıviskareki Kurddost heqê wi lı ser me kurdan heye û mın tu heqi jı te navê, tenê bıla were nıvisin ku ev berhem yê mın e û ku karıbe bıla kıtêbeki paşê jı mın ra bışine.Wi dıxwest grafika mın ya bı navê “Helebçe”yê ku mın dı sala 1989 a da çêkırıbû bıke bergê kıtêbê. Mın jê ra got ku tu çewa bıxwazi wusa bıke. Wi jı jı mın ra got ku ew ê kataloga mın ya grafika jı weşangerê weşanxaneyê ra bışine û bıla ew qerara xwe bıdın.
Bı rasti ji, her çıqas mın dızanıbû ku Nikos Kasdaglis lı gıravaya Rodosê dımine ji, dema ku ez jı Salonikê bırêketım û dema ku mın hazıriya rêwitıya xwe kırıbû ev tışt nehatıbû bira mın. Jı xwe telaşa ka ez ê çı materyalên hunerê bı xwe ra bıbım û ez ê lı ser çı bıxebıtım bı serê xwe ji ne hındık bû.
Çend sal beriya nıha mın 3 kıtêbên wi yên lı ser Kurdan xwendıbû. Mın bı tevi têbıni û rexneyên xwe yên lı ser van kıtêbên wi û lı ser gelek kıtêbên dın yên bı zımanê yunani yên lı ser Kurdan, mın jı deh lıbi zêdetır van kıtêban hem jı Enstituya Kurdi ya Parisê û hem ji jı Kıtêbxaneya Kurdi ya Stockholmê ra wek hediye şandıbû.
Nikos Kasdaglis, 2004, gıravaya Rodos’ê. (Foto: S. Bapir)Pışti dema ku ez gıhiştım Rodosê, Nikos Kasdaglis hate bira mın, hıngê ji mın gelek dıxwest ku ew têbini û rexneyên mın yên lı ser wan her sê kıtêbên wi nıha lı ba mın bûna, lê xem nake, gelek bûyer û tıştên dı kıtêbên wi da hebûn jı xwe dı bira mın da bûn.
Dema ku pışti hevditına mın bı hın berpırsiyarên Galeriya Hunerên Modern ya Rodosê, hıngê mın qala N. Kasdaglis jı wan kır, ka gelo ew wi nasdıkın an na? Erê wan wi nasdıkır û jı mın ra gotın ku “ku nıha jı bo tatilê bı cıheki va neçûbe, nıha ew lı gıravê ye” û jı kataloga telefonê ya “12 Gıravayan” ku dı nav van her 12 yan da Rodos paytext e, lı paşnavê “Kasdaglis” geriyan, leqayê yeki xerat yê bı vi paşnavê hatın, lê nedıbû ku ew bûya. Dı katalogê da navên İrini û Maniya Kasdaglis ji hebûn, mın got ka ez telefonê wan vekım û jı wan “Nikos kasdaglis” bıpırsım. Wan jı mın ra got ku navê jına Nikos “Rena” ye û ew bı xwe ji helbestvan e, lê me navê Rena peydanekır. Me got ku dıbe ku navê “Rena” jı navê “İrini” dertê.
Dema ku mın telefonê “İrini” kır, xanıma Nikos Kasdaglis “Rena” derket û mın jı jê Nikosi xwest. Bêy ku tıştek jı mın bıpırse bani Nikosi kır. Mın ji jı Nikos ra got ku vayê ez resameki Kurd ım û nıha lı “avahiya hunerê” ya akademiya hunerên sıpehi da dıminım û mın dıxwest ku ez wi jı nêzik va nasbıkım. Mın jê ra got ku, mın kıtêbên wi yên lı ser Kurdan ji xwendiye.
Jı mın ra got ku “baş e” û jı mın pırsi “ka ez bı sobeliyê dızanım an na?” Mın ji got erê ez dızanım û wi ji jı mın ra got ku “nexwe sıbê sıet 11 da ez ê werım jı wi cıhê ku tu lê dımini ez ê te bıbım, nava rojê em ê herın behrê û pışti nivro ji em ê bı hev ra xwarınê bıxwın.”
Dotıra rojê mın ji jı xwe hazıriya xwe kırıbû, mın katalogeki grafikên xwe û gelek fotografên grafik û resımên xwe û her wusa makina fotorafan ya dijital xıste çentê xwe. Her wusa pêjgir û mayo’yê xwe ji. De ica nedıbû ku ez destvala bıçûma mala Nikos Kasdaglis. Mın pakêteki şêrinahiyê bı xwe ra bır.
Dı nav kevnebajêrê Çerxa Navin da, ez lı ber siyê, lı ber dergehê kevn ya “avahiya hunerê” ya akedemiyê runıştıbûm, kele kela germa meha tebaxê bû. Pışti demeki dınê, kalemêreki qut û tıji hat, mın wi jı fotografê wi yê lı ser kıtêbên wi naskır. Her çıqas ew fotograf 15-20 sal beriya nıha hatıbın kışandın ji, disa ji mın wi naskır. Lı ber derê avahiyê jı mın pırsi ka ez Serhad ım an na, mın ji jêra got belê û ez çûm ruyê wi.
Erebeya xwe ya Volvo, qederek dûr parkkırıbû, ketına nav bajarê tarixi yasax bû. Jı ber vê yekê ez ber wi ketım ku dı bın vê tava nava rojê da hewqa rê bı piya hatıbû û nıha ji vedıgeriya. Mın jê ra got ku tu nıha gelek westiyayi, belasebeb mın te westand. Ku te navnişana mala xwe jı mın ra bıgota, ez ê bıketıma texsiki û ez ê bıhatıma. Wi got ku mala mın lı dervayê bajêr da ye û lı cıheki ne ewqas nas da ye.
Dı rê da, ber bı ereba wi va, jı mın pırsi ka gelo mın hejmara telefona wi jı kê derê peydakıriye, ez Kurdê jı kê derê me. Dıxwest pariki mın nasbıke û pırs û şıkên ku dı serê wi da peydabûne belavbıke, cewaban jı wan ra bıbine.
Nikos Kasdaglisê 76 sali qederek kalbûbû, lê disa ji xweş rêvadıçû, dengê wi bı zehmeti dıgıhişte merıv. Gelek caran mın xwe xwardıkır da ku ez wi baştır bıbihizım, an ji mın disa jê dıpırsi, da ku baştır gotınên wi fêhmbıkım.
Nikos Kasdaglis, 2004, gıravaya Rodos’ê. (Foto: S. Bapir)Dema ku em gıhiştın mala wi, xanıma wi Rena Kasdagli lı hêviya me bû. Lı ber malê dareki hêjiran a pıçûk û gelek darên dın hebûn. Hıngê, dı meha sıbatê da darên hêjiran yên pelvedayi yên bajarê Elezizê- çewa ku wi dı kıtêba xwe da nıvisibû- hate bira mın, lê nıha ne wext bû ku ez kıtêba wi rexnebıkım.
Lı ber deri şeş-heft pısik û qederek kasıkên xwarına wan hebûn, mın jı wan pırsi ka ev hemû yên we ne an na? Got belê û pısikeki hındek gır yê nêr û rengê boz nişanê mın da, got ku gelek pısikên vê derdorê bı vi rengê boz-beleki ne û viya ji bavê wan e, em keniyan.
Xaniyê wan sê qati bû, ew lı qata sısêya rudınıştın û ev qata sısêya dı sewiya erdê da bû. Xani pala xwe dabû gıreki û qata yeka û ya dıdoyan dı bın da bûn. Lı xwarê keça wi rudınışt, keça wan arkeolog bû û qata yeka ji, kurê wan yê muhendisê inşaatê wek ımbara malzemeyên xwe bıkartani.
Xaniyê wan fıreh bû, dema ku merıv derdıket balqona wi ya mezın, ku dıkete tevahiya rojhılata xani, jı wır merıv behra bê seri û bê bıni dıdit. Got ku lı hımberê me Tırkiye ye, lê tenê dı rojên sayi yên zıvıstanê da çıyayên bı berfa sıpi xwıyadıkın. Mala wi ya bı pencereyên mezın, te dıgot qê bı ronahiyê hatiye şuştın.
Pışti xêrhatınê û vexwarına qehwê, wi jı mın ra behsa jiyana xwe kır. Aliyê bavê wi dı sala 1889 a da jı herema Kasdag a Dardeneliya’yê (Çanakkale) hatıbûn paytext Athinayê. Yunanan, pışti avakırına dewleta nû ya Yunanistanê (1821), jı ber zordestiya Tırkan, bere bere dev jı welatê bav û bapirên xwe berdıdan û xwe dıspêrtın Yunanistanê.
Pışti xêrhatınê û vexwarına qehwê, wi jı mın ra behsa jiyana xwe kır. Aliyê bavê wi dı sala 1889 a da jı herema Kasdag a Dardeneliya’yê (Çanakkale) hatıbûn paytext Athinayê. Yunanan, pışti avakırına dewleta nû ya Yunanistanê (1821), jı ber zordestiya Tırkan, bere bere dev jı welatê bav û bapirên xwe berdıdan û xwe dıspêrtın Yunanistanê.
Me behsa kıtêbên wi kır, dı nav malê da kıtêbxaneki mezın û lı ser masa xebatê ji komputereki hebû. Lı diwarên eywanê û odeya xebatê da resım û grafikên hunermendên navdar yên Yunan hebûn. Gelek jı van grafikan dı nava kıtêbên wi bı xwe da hatıbûn weşandın.
Mın meraq dıkır ka gelo meseleyên Kurdan çewa û jı kê derê bala wi kışandıbû. Jı bo kıtêba xwe ya mezın “Xwina Şiyar ya Mıriyan” jı kê derê ewqas malumatan berhevkırıbû. Lê mın nedıxwest ku ez lê bıbım gıran, mın nedıxwest ku ez wi “lêpırsin” bıkım.
Dı nav axaftınê da dema ku gotın hat ser çiyayên Araratê, mın jê ra got ku lı ser erdnigariya heremê dı kıtêba wi da hın şaşiti hene. Herema Bazıdê (ne “Doğu Beyazid”- çewa ku dı kıtêbê da nıvisibû) hıma bêje jı daran rût e. Dı nav bajêr bı xwe da ji bala merıv dıkşine, gelek kêm dar hene. Herçi çıyayên Araratê ne, lı wır çewa ku dı kıtêbê da nıvisiye- tu dehl û darıstanên mezın tunine. Herem rût e. Wi jı mın ra got ku ne tenê lı vır da, lê dı ciyên di da ji dıbe ku lı anagorê erdnigariyê nenıvisandıbe, jı ber ku ew tu cari neçûye Kurdıstanê.
Berga kıtêba N.Kasdaglis, “Ararat Brûskê Vedıde”Jı mın ra behsa kıtêba xwe ya yeka ya lı ser Kurdan “Ararat dıbırıqe-Brûskê Vedıde” kır. Ev kıtêb lı ser jiyana şoreşgerê Kurd yê bı navê Cemil Turan e. Wi got ku, wi her roj qasi sıeteki hevpeyvinê bı C. Turan ra dıkır û paşê ji hewcedariya wi bı rojeki hebû da ku malzemeyên yek sıeti bı rêkûpêk bıke. Hıngê yunaniya C. Turan ne hınde baş bû. Pışti ku kıtêb dertê Cemil Turan hın gazından jı jê dıke “te çıma hemû tıştên ku mın goti nenıvisi?” Nikos jı jê ra dıbêje ku hınki tışt çênabe ku bınıvisine.
Mın meraq kır ka gelo çı ne ew tışt? Nikos bı ken jı mın ra got ku Cemil dıgot ku “Tırkên êşkencekar dı nav sermaya zıvıstanê da gırtiyan derdıxıstın ser banê êşkencexanê û lı wır wan tazi dıkırın û pışta wan datanin ber kalorifera ku dıkelıje û pêş wan ji ber sermaya zıvıstanê.” Mın got ku mın ji bı vi awayê êşkencekırê nebıhistiye, lê belê mın xwendiye ku dı zındana Diyarbekırê da havinan carna kaloriferê pêxıstıne.
Nıkos jı mın pırsi Diyarbakır an Diyarbekır? (lewra wi dı kıtêba xe da Diyarbakır nıvisiye). Mın jê ra behsa çiroka navê Amedê, Diyarbekır û Diyarbakırê kır. Gotın hate ser zebeşên Diyarbekırê, mın behsa festivala zebeşan jı jê ra kır. Wi ji got ku lı vır, lı Rodosê ji lı gundeki da festivala zebeşan çêdıbe û xelatê dıdın wi cotyarê ku wê zebeşê heri mezın û gıran bıçine.
Dı vê navberê da mın çend fotografên Rena û Nikos Kasdaglisi kışand û em rabûn û çûn behrê, bı erebê em ber bı “Faliraki” va, ber bı başûrê gıravayê va çûn. Sıetên sobalikırınê yên Rena û Nikosi hevnedıgırtın. Rena dıxwest serê sıba sobaliyê bıke lê Nıkos ji nava rojê. Tıştê ku mın fêhmkır, Nıkos her roj qasi sıeteki sobali dıkır. Rena lı baxçeyê restorana otelê rudınışt û kıtêbeki jı xwe ra dıxwend.
Ez û Nikos me mayoyên xwe lıxwekır û û em çûn ketın behrê. Heta devê behrê em bı şımıkên xwe çûn, qûma reş jı germayiya tavê bınê piyê merıv dışewıtand. Nıkos, tehteki ku derdorê 700-800 metreyi dûrê me nişani mın da û got ku ew carna heta wır dıçe û tê.
Me qasi sıeteki sobaliyê kır û em qasi 300-400 metreyi dûr ve çûn. Xeyni me tu keseki dın hınde dûr va neçûbû, lê gelek qayıkên bı motor bı hır va û wê da lı dû xwe hın kesan lı ser rûyê behrê kaşdıkırın, serfihk çêdıkırın. Hın kes ji bı paraşûtê dıketın xwarê.
Pışti demeki, me herduya fêhmkır ku dıvê ku em zêdetır dûr va neçın. Dıbe ku ev qeyik û paraşût lı bın gohê me bıkevın û em vegeriyan. Dı dema sobelikırê da hıma bêje em qet nepeyıvin û em 5-6 metroyi dûrê hev dıçûn. Nikos bêy ku xwe bızıvırine û bı metodeki dın avceniyê bıke, her bı serdevki û bı çengê xwe sobaliyê dıkır. Çengên xwe bı rithmik dıhejand û serê xwe ji têdıxıst nava avê û pışti demeki dınê jı bo bêhnsıtandınê disa derdıxıst. Xwıya dıkır ku wi jı avceniyê baş fêhmdıkır. Bı emrê xwe yê 76 an, xwıya nedıkr ku ew dıweste. Ê mın, geh serdevki bı çengan lı ser rûyê avê, carna ji lı bınê avê û geh ji serpışki mın sobaliyê dıkır.
Em dı cıheki di da derketın dervayê behrê û pêxwas lı ser qûma ku dısot meşiyan. Mın jê ra got ku ew geleki xweş sobeli dıke. Wi ji got ku wi dı xortaniya xwe da hın xweştır sobaliyê dıkır û jı mın pırsi ka gelo ez jı kê derê hinê sobelikırınê bûme. Mın jê ra behsa kıtêba wi ya “Xwina Şiyar ya Mıriyan” kır, dı vê kıtêba wi da ew behsa Behra Wanê û behsa rêwiyên ku bı keştiyan jı bajarê Wanê ber bı aliyê Tetwanê va dıçın, tê kırın. Mın jê ra got ku ava behra Wanê şor e û her wusa ji bı soda ye. Mın jê ra got ku, her çıqas ew bı xwe gol e, disa ji em jê ra dıbêjın “Gola Wanê” û ew bı xwe ji gelek mezın e, jı gıravaya Rodos’ê mezıntır e û bı qasi nivê gıravaya Girit’ê ye, jı aliki heta aliyê dınê merıv bı feribotê dı çar sıetan da dıkare here. Mın jê ra got ku dı tê da cureyeki masi hene. Wi nızanıbû ku ava vê golê şor e.
Em hatın ba Rena xanımê û me şiparişa xwarınê da, Nıkos ku taqımê dıranê devê xwe dı avceniyê da derxıstıbû (dıgot ku ew dı dema sobelikırınê da derdıxe, lewra dı bêhnvedan û sıtandınê da dıbe ku jı devê wi bıkebe nav avê û wendabıbe), nıha bı desmaleki lı pêş me da paqıjdıkır. Keçıka garson, bê ku bıxwaze bı me bıde hıskırın ku biza wê jı paqıjkırına taqımên dıranan tê, siparişê nıvisand. Ez bawerdıkım ku wê Rena û Nikosi nasdıkır.
Pışti xwarınê û vexwarına qedehên qerase yên birayê, mın çı kır û çı nekır ji, Nikos û Rena xanımê nehıştın ku ez pereyê hesabê xwarınê bıdım, gotın ku “tu mêvanê me yi” û me berê xwe da mala wan. Lı wır lı kataloga grafikên mın nıhêrt (mın katalogeki diyariya wan kır), Rena xanımê dema ku navê Helebçeyê xwend, keserki kûr kışand û got ku dı dema ku dı Helebçeyê da qetliamê kırın ew hıngê dı Amnesty Internatıonalê da dıxebıti û got ku jı bo wan zarokan ew gelek caran gıriyaye.
Nikos jı mın ra behsa Mehdi Zana’yi kır û çû jı kıtêpxaneya xwe, kıtêba wi ya wergera zımanê fransi ani. Kıtêb “Gırtigeha No 5” bû. Mın jê ra got ku tırkiya vê kıtêbê lı ba mın heye. Haya wan jê çêbûbû ku Leyla Zana’yê jı zındanê hatıbû berdan. Nikos xwe bı xwe zımanê fransızi hinbûbû, (xwıyadıkır ku frasıziya wi gelek başbû û wi berê kıtêba Ernest Heminguei, “Mırovê kal û Derya” yê wergerandıbû ser zımanê yunani) wi vê kıtêba M.Zana’yi xwendıbû, got ku ev kıtêb, xof û hovıtiya êşkenceyê nişanê me dıde.
Gotın hat lı ser zımanan û muhimbûna xwendına kıtêban jı zımanên ku pê hatıne nıvisin. Wi jı mın ra behsa kıtêba “İlliada” ya Omiros kır, got ku wi heta nıho çend caran vê kıtêbê xwendiye, lê jı bo ku merıv zêdetır jê teamê bıstine dıvê ku merıv bı zımanê yunaniya kevnar vê berhemê bıxweyne. Wi got ku lê ev ji gelek zehmet e, dema ku merıv 2-3 rûpelan dıxweyne, merıv dıweste û dıvê ku her tım nav, nişan û bûyer dı bira merıv da be, da ku merıv karıbe rêzebûyeran û navan bıhevragırêbıde.
Dı 13 tebaxa 2004 a da, bêyi ku ez bızanıbım ka ev roj roja despêka “Pêşperkên Olimpik ya Athina 2004” a yê, ez disa çûm mala Nikos Kasdaglis. Dı vê navberê da mın bı rengên “pastelên bı don”, hıbra çini û bı qelaman gelek resıman çêkırıbû û mın beşak jı van resıman bı xwe ra bır mala Nikos Kasdaglis. Resımên ku mın çêkırıbû mın lı ber Nikos û xanım Renayê raxıst, mın dıxwest ku ew lı gorê dılê xwe û pivanên esthetikên xwe jı xwe ra resımeki hılbıjêrın da ku ez wek diyari bıdıme wan. Rena xanımê yeki hılbıjart û Nikos ji yeki dınê, dı dawiyê da lı ser ya ku Nikos hılbıjartıbû lı hev kırın. Resımê ku mın diyariyê wan kırıbû, manzereyeki jı gıravaya Rodosê bû, bı rengên pastelên bı don mın çêkırıbû û dı mezınahiya 35x50 cm. dabû. Gelek kêfa wan jı vê camêrtiya mın ra hat.
Roja despêka ya “Pêşperkên Olimpik ya Athina 2004” wê bı halahala despêbıkıra, ev yek qet bala mın nedıkışand * lê mın nedıxwest ku ez bıbım sedem ku Nikos vê “qewımandına tarixi” rasterast dı televizyona xwe da nebine.
Roja despêka ya “Pêşperkên Olimpik ya Athina 2004” wê bı halahala despêbıkıra, ev yek qet bala mın nedıkışand * lê mın nedıxwest ku ez bıbım sedem ku Nikos vê “qewımandına tarixi” rasterast dı televizyona xwe da nebine.
Mın dıxwest ku lı ser jiyan, kıtêbên wi û aleqe û baldariya wi ya lı ser Kurdan hın pırsan jê bıkıra, wi bı dıleki vekıri û bı awayeki samimi cewaba pırsên mın da. Sohbeta me qederek ajot û dı vê navberê da vekırına “Olimpikê” ji despêkır, televizyon lı qata xwarê lı mala keça wan da bû, Rena zûva çûbû wır û çend caran bani Nikosi kırın û mın ji gotê ku vayê bese êdi ez ê ji rabım, lê wi nedıhışt ku ez rabım, jı xwe sohbeta me ji geş û germ bûbû.
Lı ser pırsa mın ya lı ser eslê wi, Nikos jı mın ra got ku bapirên wi jı qesebeya Çeşme ya bajarê İzmirê ne û jı herema Kasdag ya cenûbê Dardeneliya (Tırkan navê Çanakkale lê danine) hatıne wır. Bapirê wi tucar bûye û dı navbera İzmir- Pireas- gıravaya Kos û Marsiliya’yê da bazırganiyê kırıye. Ew jı sala 1947 a û vır va lı gıravaya Rodosê dıjin.
Rodos û “12 Gırava” heta sala 1947 a dı bındestê dewleta İtalyayê da bûn. Dı sala 1936 a da İtali hemu mektebên bı zımanê yunani dıgrın û perwerdeya bı zımanê yunani yasakdıkın. Jı bo ku ew dı mektebên bı zımanê yunani da perwerde bıbe, jı Rodosê bardıkın û tên Athina’yê. Dema Almanên Nazi Yunanistanê işgaldıkın ew dıbe şahıdê zehmeti û hovitiya vê işgalê. Ew dıkebe nav refên berxwedanê û jı bo vê xebata xwe jı mektebê tê avêtınê.
Em behsa işgalan dıkın, ew jı mın ra dıbêje ku “dema ku dı sala 1974 a da Tırk Qıbrısê işgalkırın, Yunanistan dıkarıbû bı rêya meseleya Kurdan berxwebıda. Kurd dı bındestê Tırkan da bûn û ew êş û belaya ku jı berê da anibûn serê me, nıha dıanin serê Kurdan. Tırkan dı sala 1922 ya da xırabiyeki mezın lı me kır, 1,5 milyon Yunan dev jı welatê xwe berdan û xwe sıpartın Yunanistanê, dı sala 1955 a da ji lı Stenbolê qetliaman kırın.” Wi jı mın ra got ku ev hemû bûn sedem da ku ew bala xwe bıde Kurdan û bı Kurdan ra eleqeder bıbe.
“Haydari û zanina mın ya lı ser Kurdan jı çapeniyê dıhat. Ez bı xwe ji, dı 14 saliya xwe da beşdarê berxwedana lı hımberê işgala Almanên Nazi’yan bûbûm. Bı rêya Cemil Turan, têkıliya mın ya rasterast ya pêşi bı Kurdên ku lı hımberê zulma Tırkan berxwedıdan, çêbû, em her du hevalên hev û dost ın.” Wi serokê Kıtêpxaneya Kurdi ya Stocholmê Nedi Dağdeviren ji nasdıkır. Xwıya dıkır ku jı bo bêhnvedanê Nedim çend caran çûbû gıravaya Rodosê û lı wır dı “avahiya nıviskaran” da mabû.
Pışti hılweşandına diktatoriyeta Yunanistanê, dı sala 1974 a da Nikos kasdaglis tevi xanıma xwe Rena lı gıravaya Rodosê komiteya dıduyan ya Yunani ya Amnestey International’ê avadıkın.
Ew jı mın ra behsa kıtêba “Ararat Brûskê Vedıde” dıke. “Ev kıtêb jiyannameya şoreşgerê Kurd Cemil Turan e, behsa serpêhatiya wi dıke û dıgıhije heta dema ku hat û xwe sıpart Yunanistanê. Cemil hıngê baş bı zımanê yunani nızanıbû, mın pê ra jı 50 sıeti zêdetır hevpeyvinê kır.”
Berga kıtêba N. Kasdaglis, “Allahu Ekber”Em lı ser kıtêba wi ya bı navê “Allahu Ekber” dıaxıvın. “Tu dızani, lı Kurdıstana Iraqê jı 3 500 i zêdetır gundên Kurdan hatın wêrankırın. Jı bo nıvisandına vê kıtêba xwe mın jı weşana Amnesty Internationalê û jı fotografên jı broşoreki Tevger’ê ku hıngê hatıbûn weşandın istifadekır.”
Mın navan jê pırskır, gelo çıma navên ne bı kurdi jı bo lehengên kıtêbên xwe bıkaraniye, ev dı kıtêba “Allahu Ekber da “Yeter” e û dı kıtêba “Xwina Şiyar ya Mıriyan” da ji Sabah-El-Din e. Navên erdnigariya Kurdıstanê, yên bajar û qesebeyên Kurdıstanê çıma “bı tırki” hatiye nıvisin? Her wusa lı ser iklima Kurdıstanê şaşiti hene. Wi jı mın ra wusa got “ Mın navan nasnedıkır, mın jı xwe ra navan jı kovarên fransızi hılbıjart. Mın navên erdnigariyê û bajaran ji, jı kıtêbeki rehberiya turistik ya Tırkan sıtand, ku dı sala 1994 a da dema ku ez tevi nıviskarên gelek welatan bı keştiyê beştarê gera Derya Reş bûbûm dabûn mın.”
Me behsa kıtêba wi ya bı navê “Xwina Şiyar ya Mıriyan” kır. Nikos jı mın ra got ku “ez 4 sal lı ser vê kıtêbê xebıtim, çavkaniyên mın kêm bûn, mın bı zımanê kurdi nızanıbû, mın nızanıbû ka bı zımanê kurdi jı bo gotına “kardeş” ra ka çı dıbêjın. Ev kıtêb jı sê beşan (kıtêban) pêktê, pêşi mın beşa “Sabah-El-Din” nıvisi, paşê beşa “Şewket” û dı dawiyê da ji wek senteza herduyan, beşa “Demir”.
Berga kıtêba N. Kasdaglis, “Xwina Şiyar ya Mıriyan”Ew lı ser jiyana xwe ya van çend salên paşiyê ji hın malumatan dıde mın, “ qayıkeki mın hebû, 12 sal beriya nıha jı aliyê dınê (Tırkiyê) hın kes hatın vê derê û jı xwe ra dızin û bırın.... 9 sal beriya nıha qezaya trafikê lı mın qewımi....”
Ez jı Nikos dıpırsım ka gelo jı bo sıberojê kijan projeyên wi hene. Xwıya dıke ku pırsgırêka Kurdan û bêyi ku ziyaretkırıbe, erdnigariya Kurdıstanê tesireki xwırt lı Nikos Kasdaglis kırıne. “Kıtêba nû wê “Hılkışandına lı ser Araratê” be, lı ser qewımandınên rastin hatiye hunandın, mın jı nıha va nivê kıtêbê nıvisiye. Hıldıkışın lı ser çiyayên Araratê, dı nav berf û qeşayê da wendadıbın...”
*----------
Lı gor ditına mın dıviyabû Yunanistanê vê pêşberkê organizenekıra, lewra Yunanistan hê bı awayeki nûjen bı otobanan çar aliyê axa xwe û bajarên mezın bı hev ra gırênedabû, ev bı dehan salan bûn ku rêyên hesın û tren jı bo pivan û hewcedariya hevçerx nehatıbûn nûkırın û modernizekırın û her wusa ji, rewşa limanên Yunanisyanê ji wek ya rêyên hesın bû. Lı gor ditına mın û dıtına hın Yunanan, dıviyabû ku dewleta Yunanistanê wi şeş milyar euro’yi, yê ku wê jı bo fors, xeml û vitrina pêşberkên Olimpikê xercbıkıra, dıviyabû ku jı bo van beşên bıngehin yên ekonomiya welatê xwe xercbıkıra, da ku dı sıberojê da abori geşbıbe û kaliteya jinanê çêtırbıbe.
Serhad Bapir, 20 ê tebaxa 2004 a, Rodos.
Têbıni
Mın vê nıvisê lı gıravaya Rodosê, çend roj pışti hevditınên mın yên bı Nikos Kasdaglis ra, dı 20 ê tebaxa 2004 a da nıvisi.
Bı Nikos ra danûsıtandınên mın bı rêya name û telefonê her berdewam bû. Wi dı 4 ê ilona 2004 a da jı mın ra nameyeki bı tevi nıviseki xwe yê kevn ku hê nehatiye weşandın, şand. Ev nıvisa 10 rûpeli bı komputerê hatiye nıvisin û dı mezınayiya A4 da ye. Dı vê nivisê da Nikos Kasdaglis behsa baldariya xwe ya despêkê, ya bı pırsgırêka mıletê Kurd ra dıke. Her wusa ew behsa planeki xwe yê serneketi ji dıke: Wi dı sala 1991 a da dıxwest bı alikariya hın Kurdan lı ser Tırkiyê û bakûra Kurdıstanê derbasê başûra Kurdıstanê bıbe. Ew ê bı tevi rêxıstına “Dıxtorên Cihanê” bıçûya. Her wusa ew behsa naskırına xwe û şoreşgerê Kurd Cemil Turan dıke.
Nikos, wek cewaba grafika mın ya ku mın jı bo sersala 2005 a jê ra wek diyari şandıbû, dı 9 ê meha yeka ya 2005 a da nameyeki du rûpeli şandıbû. Dı nameyê da behsa têkıliyên Kurdan û Yunanan dıke û her wusa lı ser kıtêba “Mehmedin Kitabı” ya Nadire Mater ditınên xwe jı mın ra dıbêje.
Dı nava sala 2005 a da wi telefonê mın kır û jı mın xwest ku jı bo bergê kıtêba xwe ya nû “Tadeyi - Nıvisên lı ser Zordariyê” ew berhemeki mın dıxwaze. Mın jê ra got baş e, serçavan. Wi jı mın ra got ka ez jı bo heqê xwe çı dıxwazım, mın ji jê ra got ku wek nıviskareki Kurddost heqê wi lı ser me kurdan heye û mın tu heqi jı te navê, tenê bıla were nıvisin ku ev berhem yê mın e û ku karıbe bıla kıtêbeki paşê jı mın ra bışine.Wi dıxwest grafika mın ya bı navê “Helebçe”yê ku mın dı sala 1989 a da çêkırıbû bıke bergê kıtêbê. Mın jê ra got ku tu çewa bıxwazi wusa bıke. Wi jı jı mın ra got ku ew ê kataloga mın ya grafika jı weşangerê weşanxaneyê ra bışine û bıla ew qerara xwe bıdın.
Berga kıtêba N. Kasdaglis, “Tadeyi - Nıvisên lı ser Zordariyê”
Pışti çendeki dınê weşanger telefonê mın vekır û jı mın ra got ku ew dıxwazın xeyni bergê kıtêbê, çend grafikên dın ji têxın nava kıtêbê, mın ji gote baş e. Pışti çend hefteyan weşanger 5 nusxeyên kıtêbê jı mın ra şand. Jı bo bergê grafika bı navê “Tadeyi” bıkaranibûn û her wusa ji 7 grafikên dın jı bo her heft beşên kıtêbê bıkaranibû. Kıtêb jı hılbıjartıneki jı hın nıvisên ku dı navbera salên 1952 û 1998 an da hatıbûn weşandın pêkdıhat. Bê guman navê mın dı bınê berheman da hatıbû nıvisin. Dı vê kıtêbê da, beşa heftan ji kıtêba wi ya bı navê “Allahu Ekber” bû.
Cara dawi par ez bı telefonê bı Nikos Kasdaglis ra axıvim, dengê wi baş dernedıket, halê wi ji ne ewqas başbû û bı zehmeti dı telefonê da dıaxıvi. Mın kıtêba wi ya dawi meraqdıkır ka gelo qedand an na? Lê mın şermkır û jı jê nepırsi, pırsgırêkên wi yên saxlemiyê hebûn. Mın tenê saxi û selametiyê jı bo wi xwest û ez gıhiştım wê baweriyê ku dıvê cardi bı telefonê ez Nikos nerehet nekım.
Serhad Bapir 17 adara 2009 a.
No comments:
Post a Comment