Malperên Kurdi û Weşangeriya "Hıma Çewa Hat"

Em dıbinın ku Kurd dı van salên paşi da, dı warê internetê da aktivtır bûne, gelek malperên kurdi û her wusa ên bı kurdi û bı zımanên dın ji hatıne avakırın. Gelek rojname û kovarên ku bı awayê çapkıri dertên, weşanên xwe yên elektroniki ji dıkın. Her roj bı dehhezaran Kurd jı her aliyê Kurdıstanê û dınyayê lı van malperan temaşe dıkın û dıxweynın. Kêfa merıv jı vê manzerê ra tê. Lê bebelê, gelek caran dema ku merıv nûçeyên wan dıxweyne pê dılê merıv dıêşe.
Dı rojname û malperên Kurdan da gelek caran navên gund, çiya, çem û bı awayê gışti navên ku bı erdnigariya (coxrafya) Kurdıstanê va gırêdayi derbas dıbın. Gelek caran ev nav, ne anagorê navên xwe yên rasti û esli, lêbelê bı navên sexte û derewin yên ku dewleta Tırka lı ser me dı resmiyetê da ferzkıriye tê nıvisin. Kurd dı karanina navên rasti da ne bı ısrar û ne ji bı istiqrar ın. Yani nûçeyeki “hıma çewa hat” berdestê wan, hıma wusa ji dıweşinın. Ku bı navê rasti û esl be, wê wusa bıweşinın, lêbelê ku bı navê sexte û derewin yên tırki be, hıngê ihtimaleki mezın e ku wê bı tırki bıweşinın. Jı xwe mesele dı vê “hıma çewa hat”ê da ye. Lewra gelek caran çavkaniyên nûçeyên wan, ajans û çapemeniya Tırkan ne. Malperên Kurdan pıraniya caran bı anagorê pivanên çapemeniyê ji nakın û navê çavkaniyên nûçeyan ji nanıvisinın. Hıngê xırabi hê ji mezıntır dıbe, jı ber ku êdi ew xwe wek çavkaniya nûçeyan pêşkêşdıkın.
Malperên kurdi bı hev ra û bı xwe ra ketıne pêşberiyê, dı nav telaşeki mezın da dıxwazın hılkışın ber bı serê listeya malperên kurdi yên ku heri zêde tên xwendın. Weşandına nûçeyên nû, aktuel, magazin û balkêş alikariya vê hılkışandına ber bı jora listeyê dıkın. Lê belê pıraniya malperên kurdi ne xwedi ajansên nûçeyan û tora nûçegıhanan ın. Gelo malperên kurdi dema ku nûçeyên “hıma çewa hat” dıweşinın dıvê ne xweyê hın pivan û prensiban bın?
Lı vır ez dıxwazım wek nımûne behsa çend nûçeyên malpera Netkurdê bıkım. Ev nımûne hıma bêje jı bo hemû malperên Kurdan derbasdıbe.Dı vê meselelê da tu cudatiyeki berbıçav dı navpera malperên Kurdan ên bı zımanê kurdi û yên ku bı zımanê tırki weşanê dıkın, xwıya nake. Herçi Netkurd e, bı rêya imkana şırovekırına nûçeyan, heta nıha mın bı xwe çend caran bala malperê kışandıye lı ser vê meselê. Lê ew her bı ya xwe, bı “hıma çewa hat”ê dıkın. Ka em lı hin nûçeyên Netkurdê bınêrın:

Şivanê wênekêş berhemên xwe di dawetê de pêşkeş kir
Abdullah Aksu li Çatalcaya Dêrikê şivantî dike û di heman demî de jî wênekêş e. Aksu, li herêmê wek "Şivanê wênekêş" tê nasîn. 8/1/2008/
Baykan: Qîzên gundî ji bo nasandina kincên herêmî derketin ser podyûmê
Li gundê Ulaştiya Baykanê qîzên dibistana gund ji bo kincên xwe yê herêmä bidin naskirin derketin ser podyûmê. 23/12/2007/
Hîlvan: 7 keç di gola bendavê de xeniqîn
Li Hîlvanê li gundê Çataklîyê, ji malbatekî 7 keç di gola bendava Ataturk de xeniqîn. 6/9/2007.
Diyarbekir: pêşbirka zebeşan bi dawî bû
Di pêşbirka îsal de 93 beşdarî hebûn û zebeşê Mehmet Salih Yaşa ji gundê Erimliyê ku 46 kîlo û 660 gram bû, bû ê yekemîn. 6/9/2007
Derdê hewiyê bê westan didome
Lê berî niha bi demekê, mêrê wê li gundê Sazlicayê ji xwe re qîzek bi navê Îpek dît. Dema Bedriye pê hisiya cîhan lê bû wek dojehê.14/6/2007.
Kercos: 4 gund ê 21 roj di bin qarantînayê de bin
Piştî diyar bû ku vîrûsa li gundê Boxazlikoya Kercosê hatiye dîtin, vîrusa kujtinê a H51N ye, Boxazlikoy û 3 gund ên din Ruzgarli, Aydinli û Mağaralî 21 roj ket bin qarantînayê. Çûndin û hatian gundan qedexe bû. 12/2/2007/
Kurd dı gelek waran da dewleta Tırkan rûreş û sûcdar dıkın: Em bêjın ku, yasaxkırına navê Kurd û Kurdıstanê û zımanê kurdi dı rêza pêşi a vê rûreşkırınê da tê. Yani Kurd dıbêjın ku, lı me neheqi hatiye kırın û em vê neheqiyê qebûlnakın, protesto dıkın û her wusa ji nas nakın. Dı vi wari da, jı xwe ra dıbêjın Kurd, dıbêjın ku navê welatê me Kurdıstan e û her wusa zımanê me ji zımanê kurdi ye. Dı mesala zımanê kurdi da xemsar û dı ya Kurd û Kurdıstanê da tujtır ın. Yani naxwazın anagori ideolojiya resmi ya Tırkan jı xwe ra bêjın “Dağlı Türkler-Tırkên çiyayi” û jı welatê xwe ra ji bêjın “Doğu ve Doğu Anadolu Bölgesi- Rojhılat û Rojhılata Başûrê Anadoluyê”, lê belê dı eyni demi da, jı karanina navên derewin û sexte yên gund, çiya, çem û bı awayê gışti navên erdnigriya Kurdıstanê texsir nakın. Me got “hıma çewa hat”, wusa ji dıweşinın.
Kurd bı vi awayi, bê hemdê xwe an ji bı hemdê xwe, beşek jı politikaya dewleta işkalkar a lı ser mılet û welatê me qebûldıkın û stuyê xwe lı ber vê politikayê xwar dıkın. Gelo dema viya dıkın çı qezancdıkın? Me got, hılkışandına ber bı jora listeya malperên kurdi yên ku heri zêde tên xwendın. Hê negıştine wê derecê ku karıbın bı hatına pereyên reklaman, ku hın jı wanan hılgırtiye, idara malperên xwe bıkın û pere ji qezanckın. Yani nıha sedem ne qezanckırına pereyan e, lê belê şan û şohreta nav malperên kurdi da ye.
Dema ku merıv rêveber û nıviskarên malperên Kurdan dınêre, dıbine ku pıraniya wan ev 30 sal û zêdetır e ku dı nav hereketa kurdi da ne, emrê wan gıhiştıne 45- 50 sali û zêdetır. Yani ne xort û keçên nûgıhişti yên 15-20 sali ne, da ku em bêjın haya wan jı politikayên dewleta Tırkan nine. Her yek jı wana dıbe ku bı dehan navên rasti yên gundên herema xwe dızanın û tu jı wan bıpırsi, dê nıkarıbın navên sexte yên tırki yên van gundan bızanıbın.
Jı aliyê di va pıraniya malperên ku em behsa wan dıkın, jı dervayê Tırkiyê û dervayê perça Kurdıstanê ya ku dı bın destê Tırkiyê da ye, weşanên xwe dıkın. Jı xwe lı kê derê weşana xwe dıkın bıla bıkın, bı karanina navên rasti û esl yên gund, çiya, geli, çem û yên mayin, kes tu cezayi jı nade wan. Nexwe mesele çı ye? Yani çewa dıbe ku jı aliki va dıbêjın Kurd û Kurdıstan û jı aliyê di va ji, dema ku navên ku bı erdnigariya Kurdıstanê va têkılidar ın û dı nûçeyên ku tên berdestên wan da derbas dıbın, bêyi ku tu xeman bıxwın û “hıma çewa hat” wusa ji dıweşinın?
Wun ê jı mın ra bêjın ku ew navên kurdi nıkarın peyda bıkın, lema navên tırki yên sexte dıweşinın. Hıngê ez ê jı we ra bêjım ku ev rast e, lê belê bê cidibûna malperên Kurdan jı xwe dı vê meselê da ye: Yani jı aliki va, jı nıha va her malpereki bûye xwedi arşiveki bı hezaran nûçeyan, lê belê ez bawernakım ku heta nıha tu malpereki jı xwe ra kırıbe hedef da ku jı xwe ra arşiveki navên gund, çiya û çemên Kurdıstanê çêke û bı camêri vê arşivê pêşkeşi malperên dın ji bıke. Dı arşiveki wusa da dıkarıbû navên rasti û lı hımberê wan ji yên derewin û sexte hebûna.
Jı aliyê di va jı bo despêkırına arşiveki wusa gelek malûmat ji hene, jı nıha va gelek malperên kurdi yên heremi navên gundên xwe yên rasti weşandıne.(Bınêre Sılivan.net) Her wusa dı nexşeyên leşkeri yên dewletên wek Almanya, İngiltere û Fransayê da, yên ku dı despêka salên 1900 i hatıne weşandın da, merıv navê hıma bêje hemû gund, gır, çiya, deşt û çeman dıbine. Ev nexşe lı gelek bajarên dewletên Ewropayê da lı kıtêpxaneya da hene û merıv dıkare peyda bıke. Nexşeyên dewleta Tırkiyê, yên ku beriya sala 1960 i hatıne çapkırın ji heta dereceyeki çavkaniyên baş ın. Dema ku merıv nexşeyeki wusa û nexşeki Tırkiye û perça Kurdıstanê a ku dı bın destê Tırkiyayê da ye dane kêleka hevdû, hıngê lı hımberê her navê sexte û derewinê tırki, merıv wê navê rasti û esl ji peyda bıke.
Ez bawernakım ku, dema ku nûçeyeki dı derbarê heremeki da dıkebe destê malpereki kurdi, pıraniya rêveber û nûçegıhanên vê malperê tu xeman dıxwın û jı bo 5 deqiqeyan dı internetê da lı navê kurdi dıgerın.
Em bêjın ku bı rasti ji lı navê kurdi geriyan û peyda nekırın, hıngê dema ku navê sexte yê tırki dıweşinın, çıma lı kêlekê an ji lı bınê nûçeyê wusa nanıvisinın "malesef em hê bı navê esl û rasti nızanın û jı bêçaretiyê em navê sexte yê tırki dıweşinın.” Têbıniyeki wusa, dê hergav mesela navên erdnigariya Kurdıstanê yên ku hatıne guhertın bine bira xwendevanan, wê xwendevan vê pırsê jı xwe ji bıke û wê were bira wi / wê ku çewa lı herema wi / wê da ji navên erdnigariyê hatiye guhartın. Pêvajoyeki wusa dıbe ku hın xwendevanan têxe nav lêgerineki. Her wusa carna wê hın xwendevan derkebın û wê navên rasti yên van deverên ku behs lê hatiye kırın jı malperan ra bêjın û bı vi awayê hem nûçe sererast dıbe û hem ji xwendevan bı vê qenciya xwe ya kıri dıhıse û dıbe xwendevaneki aktivtır. Dema ku nûçe bı navên sexte û derewin tên weşandın, hıngê Kurd bı xwe ji beşdarê wê politikaya Kurdkuj a dewleta Tırkan dıbın û dı nav pêvajoya entegrasyona Tırkbûnê da radıbın lotık û ınçıkan, lewra iroj ku navê gundê me lı ba me bıbe sexte û tırki, wê sıbê ev tışt were serê navê mılet û welatê me ji. Dewletê kartûkan avêtiye ber me û em ji bı van kartûkan şûrê dıjmınê xwe tûjdıkın!
Çewa ku em pê dızanın, politikaya guhertına navên erdnigariya Kurdıstanê wek berdewamiya yasaxkırına navên Kurd û Kurdıstanê hat. Dı eyni demê da paşnavên Kurdan ji hatın betalkırın (navê bavê merıv, carna ji navê eşir an ji herema ku merıv jı wê derê ye, paşnavê merıv bû) û paşnavên qor yên bı zımanê tırki lı ser me hatın ferzkırın. Her çıqas, hê jı despêka avakırına dewleta diktator a Kemal da ji em leqayê vê politikayê tên ji, bı awayeki gışti, pışti sala 1960 i dewleta Tırkan dest vê politikaya guhartına navên erdnigariyê kır. Hıngê, navên pıraniya gund, geli, çem û çiyayên Kurdıstanê bı navên sexte û derewin yên tırki va hatın guhertın. Dewletê eyni tışti lı heremên Kurdan ên dervayê Kurdıstanê ji kır (heremên Qonya, Enqere, Kırşehir, Qeyseri û yên dın).
Lı perçeya Kurdıstanê a ku dı bındestê Tırkiyê da ye da, en hındık 10 hezar gundên Kurdan, Suryani û Ermeniyan hene û navê pıraniya gundan bı awayeki keyfi, bı navên çırto-vırto yên bı zımanê tırki hatın guhertın. Dı hejmara 5 a ya rojnameya Dicle-Fıratê da (1ê sıbata 1963 ya), nıviseki Said Elçi heye ku balê dıkşine despêkırına vê politikaya dewleta Tırkan. Lı Kurdıstanê navên bı zımanê tırki yên tenê hın gundan hene, wan gundan ji dewletê pışti afet an ji avakırına bendavan avakır, lê belê ew lı ser wan deveran hatın avakırın ku navên wan deveran ên bı rasti û esli hene.
Heta nıha qet mın ne got “navên kurdi” yên erdnigariya Kurdıstanê, lewra çewa ku em pê dızanın, Kurdıstan pır kevnar e, en hındık ev 8-9000 salın ku mırov lê ci û war bûne û gund û bajaran avakırıne. Navên heyi jı mirasa vê dirokê ye û ev nav dı sıberojê da, dıbe ku gelek alikariya arkeolog û zımannasan ji bıkın, lewra mıfta û şifra gelek bûyer û qewımandınên diroki dı van navan da weşartine. Lı Kurdıstana iroyin da xeyni Kurdan, Ermeni û Suryani ji, jı nufısa xwe ya nıha pır pır zêdetır hebûne. Em bêjın lı Serhedê merıv jı navê gundan pê derdıxe ka kijan gund yên Ermeniya û kijan yê Kurdan bûye.Xeyni navên bı kurdi, gelek navên di ji, jı van zımanan û zımanên mıletên hêji kevntır mane. Navên gelek gund, çiya, geli û çeman jı navê Kurdıstanê bı xwe ji kevntırın. (jı çavkaniyên heyi em pê dızanın ku navê Kurdıstanê tenê jı hezar sal beriya nıha va heye.) Ma ev navên he bı xwe ji qê diroka me ya lı ser vê axa hanê nadın ispatkırın? Ka lı Tırkan bınêrın, xeyni wan gund û bajarokên ku wan bı xwe avakırine, dı navê kijan bajar û gundi da zımanê tırki heye, û rayên mıletê Tırk çıqas ketiye lı ser vê axa ku wan bı zorê û qetliaman jı xelkên dın sıtand?
Jı aliyê di va dı nav xelkê me da bıkaranina navên rasti û esli gelek xwurt e. Lı gelek deveran, haya gundiyên gundan bı xwe ji, jı navê sexte û derewin ên gundên wan nine, ew bı xwe bı navên sexte yên gundên xwe nızanın. Ez dıbêm qê, bıkaranina navên erdnigariya Kurdıstanê dıbe ku lı hın deveran, jı axaftına bı zımanê kurdi ji zêdetır be. Yani gelek Kurdên ku dev jı zımanê kurdi berdane, pê dızanın lêbele pê napeyvın, dema ku behsa gundê wan wê bıbe, wê bı navê rasti û esl bêjın.
Tesira navên sexte û derewinên bı zımanê tırki tenê bı weşandına nûçeyan va sınorkıri namine, gelek caran dıkare şılıl bıde hızra me ya siyasi û milli ji. Ez dıxwazım lı vê derê nımûneyeki bıdım: Dı şeva 14-15 ya meha yekan a sala 1989 da lı gundeki Cızira Mêrdinê da (hıngê dewleta Tırkan Şırnaxê nekırıbû parêzgeh û Cızirê ji bı pê va gırênedabû), dı dema operasyoneki leşkerên dewleta işkalkar da, gundi lı meydana gund hatın berhevkırın û pışti lêdan, êşkence û tazikırınê, bı zoreki gu xıstın devê gundiyan. Pışti van malûmatan tafıl wê navê “Yeşilyurt”ê were bira we. Gelo çıma navê vi gundi yê rasti û esli nayê bira merıv? Gund gundeki welatparêza bû (ye), jı ber vê welatparêziya xwe, dewleta Tırkan vê belayê ani serê gundiyan. Çewa ku merıv dıkare bıfıkıre, ew ne cara pêşi bû ku dewleta Tırkan vê hovıtiyê dıkır, lê belê ew cara pêşi bû ku gundiyan bı mêrxasi vê hovitiyê eşkere û gıli kırın, bı rêya awuqatên xwe yên welatparêz dozê bırın Dadgeha Mafê Mırovan yê Ewropayê û dewleta Tırkiye lı ser pırsırêka kurdi cara pêşi lı wur hate sucdar û mehkumkırın. Ev gund bû sembola zulma lı ser mıletê Kurd. Gelo çıma ev gund bı navê xwe yê rasti û esli nehate behskırın? Awuqatên Kurd û şaxên heremi yên Komelya Mafên Mırovan ku jı Kurdan pêkdıhat ku bı vê dozê ra mıjûlbûn, çıma bı navê rasti yê vi gundi ra ji mıjûlnebûn?
Gelo çend kes jı me dızanın ku navê vi gundi Cınıbr e û ev gund gundê Mir Bedırxan bı xwe ye? Her wusa ku iro lı gund da neviçırkên Mir Bedırxan dıjin? Ku jı berê va Tırkan baregeha leşkeri lı wır avakırıye. Her wusa kê jı me zanıbû ku gundiyên welatparêz, ên weki gorbuhışt Kamıl Muştak, hê jı sala 1959 a va, lı vi gundi da Newrozê bı agır pirozdıkırın û dılxwaz û aligırên Berzani bûn?
Pışti van malûmatan dıvê merıv jı xwe bıpırse, gelo rastlıhevhatın û tesadufi bû ku dewlata Tırdan a işkalkar vi gundi jı bo vi karê xwe yê hovane hılbıjart? Her wusa bı berxwedan û mêrxasi, eşkere kırın û gılikırına wê reziltiya dewletê ji, gelo hıngê jı her kesi dıhat?
Ez disa vedıgerım ser pırsa xwe, gelo dı biranina gışti ya Kurdan da navê Cınıbrê, an navê sexte û derewin “Yeşilyurt” bı cıh bû? Lı vır ez dıxwazım bêjım ku, nıha xeyni malûmatên ku, ev çend salın ku M.Şerif Mûştak ê hêja lı ser gundê Cınıbrê, û berxwedana wan gundiyên welatparêz dıde, dı çapemeniya kurdi ya bı zımanê kurdi û tırki da merıv leqayê navê Cınıbrê nayê. Em Kurd dıvê ku dı vê mesala navan da ji qedrê İsmail Beşikçi yê hêja bıgrın, lewra ew bı ısrar navên rast û esl bıkartine. (Jı bo gundê Cınıbrê, lı vê kıtêba wi bınêrın: Mêtıngeha Navdewleti Kurdıstan – Zanısti û İdeolojiya Resmi, Dewlet û Demokrasi û Pırsgırêka Kurdi. Weşanên Enstituya Kurdi ya Parisê, 1990, bı zımanê tırki, rûpel 346-347.)
Pışti mırına Kamıl Muştak (7/12/2007), ku ew yek jı 4 kesan û yê heri jêhatitır bû dı gılikırın û dozvekırına vê rûdanê da, navê Cınıbrê disa aktuel bû. Dı çapemeniyê PKK ê, yên Kurdên mayin da û dı ya Tırkan da ev bûyer û gund bı navê “xwe” yê sexte hat biranin.(Malperên Beroj, Kurdıstanpost, Yenı Özgür Politika, Online Gundem, Dicle Haber Ajansı,) Mın bı xwe ji navê Cınıbrê nızanıbû û her wusa mın nızanıbû ku ev gund gundê Mir Bedırxan e. Dema ku pişti wefata Kamıl Muştak, meheki beriya nıha, ez jı nıviseki M.Şerif Mûştak bı van malumatan hısiyam, wek Kurdeki, lı ser navê xwe, mın jı xwe şermkır.
12/01/2008