Çiyayên Araratê, 2000, bı don, 70x100 cm.Jı bo Kurdan çiyayê Araratê an ji Agıri ( ango çiyayê agır ) çewa ku ew bı xwe bınavdıkın, lı hımberê êrişkeran “çekeki” têkoşinê û nişana azadiyê ye. Lewra jı bo serhıldêr û fıraran ew der warê xwe parastınê ye. Û cotyarên Kurd, gundiyên sade yên gundan, hergav dıbêjın ku “yê Tırkan fıkokeyê wan ên nûjen hene, lê belê yên me ji çiyayên me hene.”
Navê “Araratê” jı aliyê Urartuyiya va lı vi çiyayi hatiye danin, xelkeki diroki ku 2000 sal beriya Zayinê lı vê heremê dıjiya. Mıletên xwedicıh yên heremê, Kurd û Ermeni ku weki vi xelkê diroki bı zımanê İndoawropi dıpeyvın; bawerdıkın ku nıjad û çanda wan bı yên vi xelki ra ketine nav têkıliyê. Ev bûyer tenê ji dıde xwiya kırınê ku tu xızmatiya wan bı Tırkan ra nine.
Grafikçêker û resamê Kurd Serhad wek çavkaniya xebata xwe, vi çiyayê ku bı gelek sembolizman hatiye barkırın hılbıjartiye, da ku pêşengeha xwe ya bı navê “Ararat û Qûntara Araratê” lı Şirketa Makedoniya Huneri “Texni”a bajarê Kilkisê pêşberi me dıke. Pêşengeh jı 40 grafik û 20 resımên manzereyan, yên ku bı hıbra çini an ji bı krayonê hatıne çêkırın, ku ev beşek jı xebata vê dehsaliya dawi a hunermend e, pêktê.
Serhadê ku lı Tetwana bakûra Kurdıstanê hatiye dınê, ku jı aliyê cunta Tırka va hat nefikırın, dı sala 1984 an da wek penaberi politik xwe gıhand Yunanistanê. Da ku dı Dıbıstana Zımanê Yunaniya Nûjen û Akademiya Hunerên Sıpehi ya Zaningeha Aristotelesa Salonikê da perwerde bıbe, pışti saleki hate Salonikê.
“Ez resıman çêdıkım jı ber ku ez jı malbateki têm ku, hemu kes bı awayê xwe resıman çêdıkın. Em donzdeh xwışk û bıra ne û her yek jı me bı anagori xwe dıkare resıman çêke." Serhad jı me ra dıbêje ku “bırayeki mın ê pıçûk ku akademiya hunerên sıpehi da xwendekar bû, jı ber zulma rejima Tırkan mecbur ma û dev jı zanigeha xwe berda.”
Xana Eleman, 1995, hıbra çini, 20x30 cm
Nıha pênc jı yanzdeh xwışk û bırayên wi lı Awrupê dıjin, yek dıxtor, yê dınê ekonomist…Ew bı xwe ku ev çardeh sal ın ku jı welatê xwe dûr e, bı rêya fotografên dema nû û biranina xwe, vêca bı hunera xwe, lı Araratê “vedıgere”. “Babeta van berhemên ku nıha ez dı peşengehê da pêşberi xelkê dıkım, têkıliyê wê bı welatê mın ra heye. Lê belê ez tenê lı ser vê babetê naxebıtım, mın jı Yunanistanê ji hınki tıştan çêkıriye. Ew tıştê zêdetır bala mın dıkşine ser xwe, mırov e, ku ew bı xwe dı xebata mın da xwedi cıheki bıngehin e. Ev tışt zêdetır ji dı grafikên mın ên bı asit, yên lı ser dar, linoliom, her wûsa darê sınayi, yasenitê da xwuya dıkın.
Viya, bı “zımaneki” xususi, şırove ya mın a lı ser formaya mırov e, ne xebateki jı ber gırtına realiteyê ye, jı ber ku meyleki absrek û semboliki ji tê da heye. Çavkaniya ilhama mın mırovên mıleteki ne, ku ez bı xwe ji jı wi mıleti me; Kurd. Xebata mın jı bo têkoşina ku dıdome wek deyneki mın ê rumetê ye. Deyneki mın ê jı bo ew ên ku lı ci û warên xwe mane, têdıkoşın, yên ku tên êşkenceditın, tên pelçıqandın û tên kuştın. Ev ın Kurd û bêyi ku ez bıkevım nav dafıka realizma sosyalisti an ji hunera partitiyê, mın xwest bı anagorê xwe hınki tıştan şırove bıkım.”
Tadeyi 1, 1992,grafika rengin a lı ser linolium, 28,5x25,5 cm.
Bı hızkırın û rûmeta jı bo van mırovên sade, Serhad nigarên wan kola, an ji resımên wan çêkır, dıbêje ku “Grafik kareki zehmet e, lı ser maddeyeki nigareki çêdıki û paşê ji, bı hınki hacetan dıkoli. Têkoşineki dı navbera reş û sıpi, jiyana van rengên bı hevra ên lıhevhati ku hevûdın temam dıkın. Bı vê teknika “hışk”, bı qewartın û kolandına bı serê kêrê mın xwest nigara mırovên Kurdıstanê bıdım xwiyakırınê.
Dı welateki weki welatê mın da, ku her roj mırov tên kuştın, ku zıman, kevneşop û kultur qedexe ye, ku ev gelê xwedicıhê diroki jı mafên mırovan yên heri pıçûk ji bêpare; ez wek Kurdeki, mın nıkarıbû bı awayeki dınê nigara çêbıkıra. Jı aliyê dınê va, herçi manzere ne, ew bı xwe ne ewqas hışk ın. Berevajiyê we, mın dıkarıbû bıgota ku wan dı nav xwe da iwereki wek melodi veşartıne.”
Xwiya dıke ku, hunermend dı pıraniya berhemên xwe da , wek nigar û figur babeta jınê bıjartiye. “Her çıqas ne bıjartıneki bı zanebûni be ji, ez bawerdıkım ku ew a zınditıya kultura kurdi dıparêze; jın bı xwe ne. Wek nımûne, ez û xwışk û bırayên mın, me ne jı bav û bapirên xwe, lêbelê jı dê û dapirên xwe çirok û stranên geleri yên Kurdi guhdardıkır. Jın lokomotiva zıman û kevneşopiyê ne, ku vana jı nıfşê berê dıgrın û derbasê nıfşê nûhati dıkın. İro jına Kurd têdıkoşe, tê êşkencekırın û gırtın û gelek jı wanan ji dertên serê çıyê. Jın ji weki mêran, barê gıran a têkoşinê hılgırtıne ser mılên xwe. Jın sembola kevneşopiyê ye, weke xelekekê nıfşê nû bı kultura kurdi va gırêdıde.”
Hewar 1, 1989, grafika lı ser linolium, 30x16,5 cm.
Û lı hımberê daxwazên Tırkan ên jı bo helandın û wendakırına gelê wan; parastına zıman, kultur û mirasa kevneşopi jı bo Kurdan awayeki berxwedanê ye. “Zımanê me hatiye qedexekırın, bı vi zımani radyo û televizyon tune ne ku merıv zımanê kurdi bıbihise. Berevajiya vıya, politikaya asimilekırına gelê Kurd heye.
Da ku zımanê xwe yê zıkmaki wenda bıkın, zarûk mecbur tên hıştın ku tenê bı zımanê tırki werın perwerdekırın. Malbatên ku xwedi hızra netewi ne, hewldıdın ku dı nav malê da vi zımani hini zarûkên xwe bıkın, lewra baş pê dızanın ku jı bo kultur û “kurdayeti” derbasê nıfşên nû bıbın, tenê ev rê heye. Bı kijan awayi Kurd berxwedıdın û têdıkoşın: Bı parastına zıman û kultura xwe, jı kêm kıtêbên heyi fêrbûna edebiyata kurdi a nıviski. Çewa ku, dema ku wun Yunan, dı bındestê Tırkan da bûn; Dıbıstanên we yên nepeni hebûn, bı wi awayi em bı xwe ji bı dızi hini zımanê xwe dıbın.”
Weki hemû Kurdan, Serhad ji, vi zımani, lı kêleka yê yunani hini kurê xwe dıke. Herkesê bı kultur û zıman va mıjûldıbın, baş pê dızanın ku çewa ew dıbêje “zıman nayên afırandın, xristiyaneki ê bıgota ku viya diyariya Xwedê ye.”
Serketın, 1994, grafika rengin a lı ser yasenit, 26x20 cm.
"Lı ber me nımûneya “zımaneki” ku nıkarıbû bıji heye: Esperanto. Û iroj 35 miyon Kurd bı heman zımani dıpeyvın û xwedi kultureki gelek kevnar ın. Lêbelê, bêyi ku rêxıstınên navdewleti bala xwe bıdınê, (xeyni rêxıstınên wek Afuya Navnetewi, Dıxtorên Dınê, Dıxtorên Bê Tıxûb û Rojnamevanên Bê Tıxûb) bı axaftına vi zımani qedexe kırıne"
Lı gor Serhad, balkışandına dawi a çend dewletên Rojavaya Awropayê; ku pışti pêlên penaberên Kurd ên ber bı Avrupayê, ku hımber politikaya Tırkiyê derketın; wan jı berpırsiyariya wana diroki nafılıtine. “Ne gel, lêbelê karbıdestên dewletên Amerika, Almanya û hınki dewletên dınê, berpırsiyarên ahlaki ya jenosida gelê Kurd ın. Ango ku iroj Tırkiye, İran û Iraq gelê Kurd serjêdıkın û wan jı mafên wan bê par dıhêlın; Vi karê qırêj, bı xêra alikariya ku van rejimên diktatori, dı warê abori, politiki, diplomatiki û zêdetır ji ya leşkeri da, ku jı hın dewletên Rojavayê dıstinın dıkarın pêk binın.
Dê û Zarok, 1998, grafika lı ser metal bı asit, 25x16,5 cm
Dı perçekırına Kurdıstanê da, berpırsiyariya van dewletan heye, bı taybeti ji berpırsiyariya diroki a İngilistan û Fransayê heye. Dema dı sala 1923 yan da, lı Lozanê Kurdıstanê kırın çar perçe; Lı bın peymanê da xeyni imzeyên Tırkên kemalist û Farsên monarşist, imza û muhra İngiliz û fransızan ji hebûn.”
Xeyni van dewletên berê yên Hêzên Mezın, iroj dewletên pıçuk ji lı pêş çarenıvisa Kurdan astengi derdıxın. “Yek jı bendên heri pêşi ya Peymannameya Netewen Yekbûyi, Mafê Çarenıvisa Gelan e.
Her çıqas jı bo çarenusa xwe, Kurd xwedi hemû qewl û rêbaza ne ji, lêbelê ev gelê kevnar ê heremê jı vi mafê xwe bêpar e. Dı heman demê da dewletên ku bı xwedi serhıjmêra 60.000 an ji 100.000 nışteciyan ji dı Netewên Yekbûyi da hene. Ev dewletên he ji, ku qenc e ku hene, dema jı bo mafên Kurdan bıryaran nastinın an ji lı hımber bêpar hıştına Kurdan a wan mafên ku ew bı xwe lê xwedine, dernakevın; hıngê bı sıûda gelê Kurd dıleyzın. Dewletên mezın û pıçûk dıkarın sıûda gelê Kurd tayin bıkın. Gelo çewa dıkarın bıryareki wusa bıdın ku; Kurd mıletek e ku lı cıvata dınyayê zêde ye û hewce nake ku dı vê cıvakê da ciyê xwe bıgre?”
Hewar 2, 1990, grafika lı ser dar, 24x16 cm.
Vê Hevpeyvinê, lı ser navê rojnameya yunani “Nea Makedonia”, xanım Smaro Xristidu bı mın ra çêkır û dı yekşema 1 ê Sıbata 1998 a da, wek “Hevpeyvina Hefteyê”hat weşandın.
No comments:
Post a Comment