Mamosteya bi navê Büşra Tarım, di twîta xwe da wusa gotîye: “Gelo êdî tayîna min dikare derbikeve. Xwedayo lewra êdî tehamula min ji bo bi kurdî axaftina mirovan nemaye” Ev tiştên ku vê mamosteya hanê gotîye gelek mirovane û xwezayî ne. Ew mamosteya Tirk e, li anagorê sîstema perwerdeyîya dewleta Tirkan (ku Kurdistanê wek welat, Kurdan wek milet û kurdî jî wek ziman nasnake) tayîna wê li perçeya Kurdistanê ya ku di bin destê Tirkîyê da ye, derketîye û bê dilê xwe, ji mecbûrîyetê çûye wir. Li wir leqayê rastîya zimanê kurdî hatîye. Şagirtên dibistanê û xelkê bajêr di nav xwe da bi zimanê Kurdî dipeyvin, ku ev mamoste bi vî zimanî nizane û jê fêhm nake. Mamoste xwe li warê zimanekî bîyanî da dibîne, ji ber ku bi vî zimanî nizane wek xerîbekî di nav xelkê vî bajarî da dijî, ji vê rewşê xwe aciz û bêzar e û wek mamoste li benda tayîna xwe ye, da ku ji vî bajarî here û ji vê izdirabê bifilite. Banî Xwedayê xwe dike û dibê “Xwedayo lewra êdî tehamula min ji bo bi kurdî axaftina mirovan nemaye”. Ev îtîrafa rastîya vê mamosteya hanê ye, êdî tehamûla wê nemaye ku li vî bajarî biyanî bijî. Ev mamoste bi xwe, ne anagorê xusîsîyetên zimanî yê vî bajarî ye, naxwaze wek Tirkek di nav warê zimanê kurdî da bijî, ew di warê ziman da xerîba vê deverê ye. Di vê twîtê wê da “ew û em” baş xwiya dikin û herî baş jî wek du zimanên cihê, zimanê tirkî û zimanê kurdî. Ev mamosteya hanê bi twîteke xwe dixwaze ji vî bajarê Kurdistanê here, tehamula wê nemaye ku li vî bajarê ku xelk bi kurdî dipeyve bimîne. Ev tevgerekî mirovane ye.
Ji alîyê dî va ev “krîz”ek e. Rastîya vê mamostê û rastîya siyaseta dewleta Tirkan ne lihev in û ev mamoste bê hemdê xwe vê nakokîyê eşkere dike. Divê em Kurd kirîzên piçûk û mezin derînin pêşberî xelkê Tirk, da ku ew bi xwe jî fêhmbikin ku bindestbûna Kurdan ê zirarê bigîhîne kalîteya jîyana wan jî.
Li Kurdistanê bi dehhezaran mamosteyên ku xwe Tirk dihesibînin hene û leqayê vê rastîya zimanê kurdî tên û ji vî tiştî nerehet in, lê ew wêrektî bi wan ra tuneye ku bêjin “Xwedayo ez dixwazim ji vir herim, lewra êdî tehamula min ji bo bi kurdî axaftina mirovan nemaye” û bi bêdengî karê xwe yê mecbûrî dikin, heta ku tayîna wan derkebe û herin Tirkîyê.
Kurd dêlva ku vê mamosteya hanê rexne bikin û wê bi nijatperestîya Tirkan tawanbar bikin, divîya jê ra bigotana “aferim ji te ra ku tu rastîya xwe wusa vekirî eşkere dikî, cihê kesên wekî te ne ev der e, divê wun herin Tirkîyê û zarokên Tirkan bi zimanê tirkî perewerde bikin, ev der Kurdistan e, Kurd li vir dijîn û bi kurdî dipeyvin, li we jî neheqî tê kirin dema ku we dişînin Kurdistanê”. Û Kurdan dîsa divîya bigotana ku “Xwedayo, êdî tehamula me jî nemaye ku zarokên me bi zimanekî biyanî têne perwede kirinê, em perwerdeya bi zimanê xwe dixwazin. Bila mamosteyên ji miletê me, bi zimanê miletê me perwereyê bidine zarokên me” û dîsa, her wusa jî, divîya bigotana ku, “divê Tirkîye jî wek dewlet tayîna xwe derîne û bi hemû sazîyên xwe va, ji welatê me derkebe û here welatê xwe.”
Ku ev mamosteya hanê twîteka wusa biweşanda ê bala Kurdan nekişanda û ê li dijî vê mamosteyê derneketana: “Gelo êdî tayîna min dikare derbikeve. Xwedayo lewra êdî tehamula min nemaye ku ez li van deran bimînim.” Di beyanekî wusa da rastîya zimanê kurdî, ferzkirina zimanê tirkî li ser Kurdan û kolonîbûna Kurdistanê ê xwîya nekira.
Bê guman ê berpirsîyarên îdarî yên vê mamosta hanê jê ra bêjin ku “tehamula me jî nemaye ku xelkê vî bajarî bi kurdî dipeyve, lê divê em vê yekê bi eşkereyî nebêjin. Divê em karê xwe baş bikin, ka bala xwe bide bajarên din, çewa êdî xelk dev ji kurdî berdaye, bi sebr divê em karê xwe bikin, em ê li vir da jî serkevin û hwd.”
Kurd di binê hişê xwe da serdestîya zimanê tirkî li ser Kurdan û her wusa jî sîstema perwerdeyîya Tirkan ya zimankuj qebûl kirine, tenê bila kesekî rasterast an jî ji kêlekê va (wekî vê mamosteya hanê) behsa vê rastîyê neke. Dixwazin ji vê mamosteya hanê û ji hemû mamosteyan ra bêjin ku, di nav vê sîstema zimankuj ya perwerdeyîya dewleta Tirk da bixebitin lê tenê gazindan ji rewşa xwe nekin.
Texrîbata kolonîbûne (ku Kurdistan ne kolonî ye jî, ji kolonîbûnê jî xirabtir e, lewra kolonîbûn jî statûyek e) li ser mêjîyê Kurdan da di her warî da gelek mezin e. Di artêşa dagirker da “xizmeta” leşkerîya mecbûrî normal tê dîtin, perwerdeyîya bi zimanê kujer normal tê dîtin. Bi zimanê tirkî axaftina Kurdan normal tê dîtin û êdî li gelek deverên bakûrê Kurdistanê bi kurdî axaftin ne normel e ji bo piranîya Kurdan.
Sîyaseta Kurdan “em û ew”ê nekirîye bingeha polîtîka xwe û her wusa jî pênasyekî rast ji bo zimanê tirkî danenîye. Zimanê tirkî zimanê Tirkan e û li wan pîroz be, ji bo me zimanekî biyanî ye, lê dema ku zimanê me hatîye qedexekirinê û zimanê tirkî ji bo asîmîlekirina me li ser me hatîye ferzkirinê, êdî navê vî zimanî ji bo me, zimanê kujer e. Encamên kuştina zimanê kurdî mixabin êdî “baş” xwiya dike. Erê, ji bo me navê zimanê tirkî, zimanê kujer e.
Nijadperestîya herî mezin qedexekirina zimanê miletekî ye, li seranserê cîhanê dibe ku kêm mînakên vê zimankujîyê hebin. Kurd dibêjin ku “tu dikarî zimanê xwe li ser me ferz bikî û zimanê me bikujî, lê tenê nebêje “Xwedayo lewra êdî tehamula min ji bo bi kurdî axaftina mirovan nemaye”.
Ka em rolên xwe biguherînin: Em bifikirin ku Kurdistan serbixwe ye û Xwedê neke ku me welatek û miletekî ji xistîye bindestê xwe. Û dîsa Xwedê neke, em jî eynî vê pratîka polîtîkaya dewleta Tirkan ya ku li ser me Kurdan pêktîne, tînin serê vî miletî. Em navê vî miletî jî “Bêvan” danin û zimanê vî miletî jî bila bibe “bêvankî”. Mamosteyeka Kurd ku li welatê Bêvanistanê anagorê sîstema serdestîya zimanê kurdî, bi zimanê kurdî perwerdeyê dide û bi tayîna mecbûrî li wir dimîne, li wir rastî sosyolojîya welatê “Bêvanistanê” tê û her wusa jî rastîya zimanê “bêvankî”. Ji vî zimanê fêhm nake, xwe di nav xerîban da dihesibîne û ji vê rewşa xwe aciz e û twîteke wusa diweşîne: “Gelo êdî tayîna min dikare derbikeve. Xwedayo lewra êdî tehamula min ji bo bi “bêvankî” axaftina mirovan nemaye”. Eşkerekirina vê beyanê, tiştekî gelek mirovane û xwezayî ye. Ew di rewşekî awarte da ye, bi zimanekî biyanî ji bo zarokên xelkê “Bêvan” dersan dide, li derdora wê her kes bi zimanê “bêvankî” diaxive, lê ew bi xwe bi vî zimanî nizane, ew dixwaze vegere welatê xwe (Kurdistanê) û ji vê izdirabê bifilite. Gelo ne normal e ku kesekî wusa bifikire?
Di sistema ne demokratîk ya Tirkîyê da, di mijarên bi vî awayî da kesekî nikare ji rewşa xwe gazindan bike. Em dizanin ku ji ber şerê PKK li bakûrê Kurdistanê, dema ku ji bo “xizmeta” leşkertîya mecbûrî xortên Tirkan dişandin Kurdistanê, ev ji bo malabatên wan û ji bo wan dibû sedema tirs û êşekî mezin, lewra li Kurdistanê serê çend rojan carekî her leşker dihatine kuştinê. Her wusa jî Kurdên şervan û yên sivîl dihatine kuştinê, lê kuştina van Kurdan ne derdê Tirkan bû. Ew ketibûn xema zarokên xwe. Ji malbatên Tirk yên ku destê wan digihîjî cihên bilind, torpîl çêdikirin da ku zarokên xwe neşînin vê “herema tehlûke”. Leşkerên ku li Kurdistanê “xizmeta” xwe dikirin vê yekê ji bo xwe wek bêşansîtîyekî mezin didîtin û her wusa jî psîkolojîya gelekan ji wan xira dibû. Lê belê ne ev leşker û ne jî malbatên wan dikaribûn bi eşkereyî ji vê yekê gazindan bikirina, her kes di donê xwe da diqijilî. Ji ber hin sedeman heta niha gelek kêm kes (ku di nav wan da Kurd jî hene) “xizmeta” leşkertîya mecbûrî red kirine û êş û cezayê vê redkirinê dîtine.
Heman tişt di dereceyekî din da ji bo mamosteyên Tirk jî wusa bû. Di salên 90î û pê va, dewletê cot miaş dida mamosteyên ku li Kurdistanê dixebitîn, lewra gelek kes nedixwest li wir bixebitin. Di twîta vê mamosteya Tirk da xwiya nake ku ji bo kuştina zimanê zarokên Kurdan ew tu xeman dixwe, lê ew jî ketîye derdê xwe, dibêje “ez heyf im” ku li warê zimanekî ji bo min biyanî da ez bixebitim û bijîm, dibêje “ez mehf dibim.”
Nijadperestîya tirkî û zimankujî, bingeha sîstema perwerdehîya dewleta Tirk e li Kurdistanê û li Tirkîyê. Hemû mamosteyên ku di vê sîstemê da dixebitin, kêm û zêde alîkarîya vê pêvajoyê dikin. Li Kurdistanê di sîstema perwerdeyîya dewleta Tirkan da çend cûre mamoste hene û em tev bûne şahidên van mamosteyan:
1- Mamosteyên ku parastina nirxên dewleta Tirkan (yekparebûna dewleta Tirkîyê û yek miletbûna hemû şênîyên Tirkîyê) ji xwe ra kirine bingeha liv û tevgera mamostetîyê. Kesên di vê kategorîyê da ku piranîya wan ku bi esl xwe Tirk dihesibînin, karê xwe (karê asîmîlekirina zarokên Kurdan) ji dil û can wek “wezîfeya mîllî” dikin. Ji destê wan were, dixwazin ku zarokên Kurdan “bikin meriv” ango tam asîmîle bikin û ji Kurdbûnê dûr bixin. Kesên wusa dikarin, kemalîst, çep, rast an jî îslamî bin, armanc her yek e. Beşek ji van mamosteyan jinên serbazên leşkerên dagirker in, ew bi xwe di rewşeka psîkolojîya xirab da ne, zarokên Kurdan di destê wan da wek kobay in.
2- Mamosteyên ku xwe Tirk dihesibînin lê derdekî wanê hinde zêde wekî kategorîya 1a tuneye ku îllahî zarokên Kurdan asîmîle bikin. Bê guman perwerdeya bi zimanê tirkî ji xwe bi serê xwe pergalekî bişkaftina zarokên Kurdan e, lê mamosteyên di vê kategorîyê da (ku hejmara wan berê gelek kêm bû û niha dibe ku ji berê hindik zêdetir be) vî karê xwe zêde ji dil û can û wek “wezîfeya mîllî” nakin. Dixwazin di demekî zûtir da tayîna wan derkebe û ji Kurdistanê herin. Dibe ku hin ji wan, wek gotin çend gotinên kurdî jî jiberbikin. 3- Mamosteyên ku bi eslê xwe Kurd in û hizra Kurdbûnê li ba wan heye. Ev beşa mamosteyan bi her firsetî Kurdbûna xwe bi şagirtên dibistanê ra eşkere dikin. Carna bi çend gotinên kurdî di nav dersê da an jî di tenefûsê da, carna bi kurdî axaftina bi dê û bavên şagirtan ra û herî zêde jî di dawet, şahî û di Newrozan da zarok dibînin ku ev mamoste jî ji wan in ango Kurd in. Mamosteyên di vê kategorîyê da karê xwe “ji dil û can wek wezîfeya mîllî ya Tirkan” nakin. Ev karê debara jîyana wan e, ku rewş biguhere ê beşekî ji van mamosteyan bixwestana bi zimanê kurdî dersên xwe bidana şagirtên Kurd. Di vê kategorîyê da hejmarek mamosteyên ciwan, di zanîngehên Tirkan yên li Kurdistanê da mastera xwe di beşên zimanê kurdî da kirine. Ku rewş biguhere û ku Kurd di warê ziman da statûyekî bidestxin, hingê ev mamosteyên ciwan hem dikarin wek mamoste û hem jî wek perwedekarên mamosteyan bixebitin.
 |
| Guher, 2013, pastelên bi don, 14,5x17,5 cm |
 |
| Şiroveya li ser Coco Mat 3, 2011, krayon, 21x20,5 cm |
 |
| Şiroveya li ser Coco Mat 2, 2011, krayon, 21x20,5 cm |
 |
| Şiroveya li ser Coco Mat 2, 2011, krayon, 21x20,5 cm |
