07/01/2010

Hevpeyvina Rojnameya Rûdawê bı Serhad Bapir ra

Vê hevpeyvinê kekê Edıle Koçer jı bo rojnameya Rûdawê bı rêya e-mailê, dı despêka meha Cotmehê da bı mın ra pêkani. Beşeki mezın ya vê hevpeyvinê dı hejmara 17 ya ya rojnameya Rûdawê da (27/10/2009), bı sernıvisa "Şêwekar Serhad Bapir: Haya ronakbirên Kurd, jı hunera resıman tuneye!" hate weşandın. Ez lı vır hemû hevpeyvinê, çewa ku despêkê da hatıbû nıvisandın, dıweşinım, her wusa dı malpera Rudaw Netê da ji temamiya vê hevpeyvinê hatiye weşandınê: http://rudaw.net/details.aspx?lang=Kurdi&page=articles&c=Hevpeyvyn&id=14447 Şıklê hevpeyvina ku dı rojnameya Rûdawê da hate weşandınê ji ez ê paşê dı bloga xwe da bıweşinım.
Serhad Bapir

- Serhad Bapîr kî ye?
Bı anagorê qeyda nıfusê ez dı sala 1964 a da lı bajarê Tetwanê yê lı bakûrê Kurdıstanê hatıme dınê. Navê bavê mın Mele Seid Çeliker e û ew û bav û kalên wi jı Cizara Botanê nın û ew bı gelek bavan her mele bûne. Diya mın jı koçerên Eşira Alıkan e. Bereket dı nav da be, em 12 xwışk û bıra ne û her wusa 8 jı me zaningehan qedandıne. Mın dıbıstana despêkê lı Farqin û Tetwanê û yên navin û liseyê ji lı Tetwanê da xwend. Dı despêka sala 1983 yan da jı ber xebatên mın ên politik serê mın kete beleyê û dewleta Tırkan lı mın geriya, ez derketım dervayê welat û wek fırar nêzikê 2 salan lı Tırkıyê mam. Dı dawiya sala 1984 a da wek multeciyeki politik ez derbasê Yunanistanê bûm û jı hıngê va ez lı Yunanistanê dıjim.

Kevaniya mın Yunan e û ez bavê Sipan (17), Siyabend (11) û Sosın’ê (5 sali) me. Bı xêra xebata mın a bı metodik û istiqrar, zarokên mın û xanıma mın baş fêri Kurmanci bûne û her wusa dıxweynın û dınıvisinın.

- Te çawa dest bi hunera wênesaziyê kir? Hostayên te yên ewil kî bûn?
Dı pıçûkatiya mın da qabiliyeta mın ya çêkırına resıman hebû, her çıqas ku ez xwendakareki jêhati bûm ji disa ez bı “tıştê beradayi”, bı çêkırına resıman mıjûldıbûm. Dı rastiyê da çêkırına resıman jı bo me huner û qabiliyeteki malbati bû, nıha ku ez bala xwe dıdımê, dıbinım ku dı 8 xwışk û bırayên mın da ji ev qabiliyet kêm zêde heye. Bırayeki mın lı Kurdıstanê akademiya hunerên sıpehi dıxwend lê jı ber zordariya dewleta Tırkan dev jı xwendına xwe berda û her wusa ji xwışkeki mın lı Tırkiyê da akademiya hunerên sıpehi qedand û nıha wek mamosteya resım lı wır dıxebıte.

Pışti ku ez wek multeciyeki bê ci û war gıhiştım Yunanistanê, lı vır lı bajarê Saloniki da, dı navbera salên 1987-1992 yan da mın dı akademiya hunerên sıpehi ya zaningeha Aristoteles da beşa resım xwend. Jı bo xwendına xwe mın jı Enstituya Kurdi ya Parisê bursa xwendınê sıtand. Her wusa dı navbera salên 2001-2007 an da ji mın beşa grafikê (diploma dıduyan) ya eyni zaningehê xwend. Jı sala 1997 a û pê va ez dı dıbıstanên navin û liseyan da wek mamosteyê resım, fotograf û diroka hunerê dıxebıtım.

- Te heta niha li ku derê, çend pêşengeh vekirine? yên herî balê kişandin kîjan bûn?
Heta nıho mın 6 lı Yunanistanê û 1 ji lı Swedê tevihev 7 pêşengehên ferdi pêkaniye û her wusa ji ez beşdarê nêzikê 100 pêşengehên komi - tevayi bûme. Pêşengeha mın ya heri mezın û ya heri zêde balê kışand, isal dı mehên nisan û gulanê da lı Navenda Çand û Hunerê ya Vafopulio ya bajarvaniya Saloniki da pêkhat. Dı vê peşengeha xwe ya berfıreh ya grafikan da mın 92 berhemên ku mın dı navbera salên 1988 û 2008 an da çêkırıbû nişanê hunerdostan da. Bajarvaniya Saloniki jı bo vê pêşengehê katalogeki sıpehi da çapkırınê.

- Çi dihêle ku tu her dem li çêkirina resman germ bibî?
Afırandına hunerê dışıbe wek deyneki ruhi, ango çewa ku merıv deyndarê hınan be û jı mecbûriyetê dıvê ku merıv vi deynê xwe bıde. Huner, ango jı bo mın resım û grafik, wek nan û avê ye ku mın xweyidıke û mın lı ser piyan dıhêle.

-Civaka kurd bi çi çavî li hunera wênesaziyê dinêre? Mesele gelo heke tu pêşengeheke resmên nû(kesên tazî, çêkirina resmên şilftazî) li Amedê an jî li Hewlêrê vekî, li gorî te wê reaksiyona civakê çawa be?
Ez dıbêm qê ne haya ronakbir û siyasetvanên Kurdan û ne ji bı aweyeki gışti haya cıvata Kurdan jı hunera nigariyê-wênesaziyê heye. Jı xwe bı tu awayi em nıkarın dı warê hunera nigari da bı pivanên welatên pêşketi lı cıvata Kurdan bınêrın. Jı bo ku lı nav cıvateki da huner geşbıbe, dıvê kes an ji saziyên ku qedrê hunerê dızanın hebın, dıvê bazara hunerê hebe, dıvê cıvanbendên (koleksıyon) kesan û saziyan hebın. Dıvê galeri û muzaxaneyên hunera nigariyê hebın. Dıvê rexnevan û dirokvanên hunerê hebın. Lı ba me hıma bêje tu tışt jı vana tuneye. Heta nıha xeyni cıvanbenda xanım Hero Telebani, haya mın j tu cıvanbendên dın tuneye.

Malesef heta nıha tu imkanên mın çênebûn ku ez karıbım hunera ku ez wê dıafırinim pêşberê Kurdan bıkım, heta nıho tu sazi û bajarvaniyên ku dı destê Kurdan da ne bala xwe nedaye hunera mın. Tenê dı sala 2001 a da mın pêşengeheki grafikan dı Kıtêpxaneya Kurdi ya Stocholmê da pêkaniye, mın lı wê derê derdorê 50 berhemên xwe yên ku lı ser Kurdan û pırsgırêka Kurdi bûn nişanda, lê ev pêşengeha mın bala Kurdên Swedê nekışand û gelek kêm kes hatın pêşengeha mın.

Her çıqas eve jı 20 salan zêdetır e ku ez hunera xwe dıafrinım, heta nıha kovar, rojname û televizyonên Kurdan bala xwe nedane hunera mın, hevpeyvina pêşi û ya dawi ku weşaneki Kurdi bı mın ra kıriye ya kovara Nûdemê bû ku ew ji 12 sal beriya nıha pêkhatıye. Xeyni Nûdemê malpera Kurdên “Anadoliya Navin“ http://www.xelkedondurma.com/ (2005) û her wusa kovara Tırkan ya bı zımanên tırki û kurdi “Tiroj“ê ji bı mın ra hevpeyvinan çêkırıne(2004).

Jı bo pêşengeheki bı resımên tazi lı Amed an ji lı Hewlêrê ez dıkarım viya bêjım: Dı hunera nigariyê da, çêkırna resımên mırovên tazi yek jı wan mıjarên sereke ye, dı akademiyên hunerên sıpehi da, lı seranserê cihanê (dewletên bısılman ne dı tê da) perwerdeya xwendekaran lı ber modelên tazi ippala çêdıbe, ango xwendekar bı salan şıklê morfolojiya laşê mırov fêrdıbın. Dı hunerê da mıjara nişandana jın û mêrên tazi tışteki ye û wek mıjareki dın porno tışteki dınê ye û tu têkıliya van her du yan bı hev ra tunine. Ku lı bajarên Kurdıstanê da ji pêşengehên bı temaya mırovên tazi pêkbıhata wê temaşevan û hunerdostan peydabıkıra. Ez bawernakım ku wê hınde reaksiyonên xwırt yên beşeki cıvatê lı hımberê vê yekê pêkbıhata.

-Maneya vê hunerê ji bo te çi ye?
Hunera nigari an ji çewa ku bı Sorani tê gotın, şêwekari, yek jı hunerên sereke têhesıbandınê, û huner ji beşeki jı çand û kultura mıletan e. Ev yek jı wan beşên derbırin û xweifadekırına mırovan e ku mane dıde jiyana mırovan û wek mırov, wan dıkemıline û serwexttır dıke. Diroka mırovatiyê dı heman demi da diroka hunerê bı xwe ye ji.

-Doza kurd, problemên polîtîk di hunera te de çawa dikarin cî bigirin?
Malesef em wek zarokên mıleteki bındest û şıkesti hatın dınê. Em dı pêvajoya bıxwehısin, mucadele û daxwazên jı bo serbestiya mılet û welatê xwe da mezınbûn. Bê guman ev rewş çewa ku dı hemû beşên dın yên afırandınê da ji wusa kır, tesira xwe lı hunera nigari ji kıriye. Mıjara beşeki mezın yên grafikên mın Kurd û doza Kurdan e. Dı van grafikên mın da ew nerazibûn û protestoya mın ya lı hımberê bındesthıştın û stuxwariya Kurdan hene û her wusa ji ew daxwaz û hêviya jı bo sıberojeki ronak û serbest. Lê belê ev berhemên mın dı nav sınorên idolojiyên hışk û totaliter da asê nemane, mın tu cari koleti û xulamtiya ideolojiyan qebûlnekıriye. İdeolojiyên hışk û totaliter tenê dıkarın bêhn lı hunerê bıçıkinın.

-Di hunera wênesaziyê de xewna te ya herî mezin çi ye?
Bı anagorê ditına mın, her çıqas ku heta nıho mın hunereki grafiki yê bı pivanên navnetewi da afırandıbe ji, wek kes hê gelek rê lı ber mın heye û dıvê hê ez jı nanê gelek tenûran bıxwım. Merıv tenê bı xebateki bı ısrar û zêde dıkare xwe pêşbıxe.

- Li dîasporayê, hunermendên ewropî li resmên te yî kurdî çawa û bi kîjan çavî pêşwazî dikin?
Tenê tecrubeya mın ya Yunanistanê heye, lı vır grafikên mın bı gotınên pesndar têne qebûlkırınê, xususi dirokvanên hunerê yên Yunan gotar û analizên berfıreh lı ser berhemên mın nıvisine. Beşek jı van nıvisan mın wergerandiye ser Kurmanci û nıha dı bloga mın ( http://huneruraman.blogspot.com ) da ji hene û gelek nıvisên dın ji hê lı benda wergerandınê ne. Lê bele, dema ku dewleta merıv tunebe, hıngê wek hunermendeki “welateki wenda“ per û baskên merıv ji şıkesti ne, gelek deri û imkan lı pêş mırov gırti ne, dı danasina berhemên xwe da rewşeki asê û zehmet dertê pêşiya merıv. Ez behsa rewşa ekonomiki nakım, ku lı wır rewş hê xıraptır e.

-Medyaya ewropî li gorî te çawa li hunermendên asyayî dinêrin?
Zanina mın tenê lı ser Yunanistanê heye. Dema ku xelkên ku jı welatên Asyayê hatıne û lı vır dıjin bê statu bın, gelo rewşa hunermendên ku jı van welatan hatıne wê çewa be? Jı xwe xeyni hın navên “gıregır“ yên hunermendên Yunanan, rewşa hunermendên Yunan yen ku dı emrê mın da ne ji ne tu rewşe, vêca dema ku hunermendeki jı erdzemineki weki Asyaya paşdamayi û têrpırsgırêk be, hıngê rewşa wi hê xırabtır e. Ez lı vır dıxwazım nımûneyeki bıdım. Lı Athinaya paytext da ez hunermendeka Kurd ku jı Sovyeta berê ye û eve 4- 5 salın ku lı wır dıji, nasdkım, gelo wun dızanın ku ev xanıma hêja bı çı mıjûldıbe û debara xwe bı ki kijan awayi pêktine? Bı şev û roj dı maleki jıneka pir da dımine û bı mıaşeki 700 euroyi û bê sixorte wê pirejınê xweyidıke! Ev hunermenda berketi ku akademiya hunerê xwendiye û bı sedan berhemên huneri afırandiye dı vê rewşê da ye û êdi nıkare hunera xwe bıafrine û bıvênevê dıfetıse.

-Plan û projeyên te yên pêşerojê çi ne?
Hunermendeki weki mın kengê bıkebe atolya xwe wê berheman bıafrine û afırandına van berheman ji her gav ne hewceye ku bı anagorê plan û projeyan be. Lı ba mın berhem lı pêy berheman têne afırandınê û paşê ji carna ev berhem dı nav xwe da anagorê mıjar û teknikê komên berheman pêktinın. Jı bo plan û projeyên dın bê guman hevkariya bı sazi an ji bı kesan ra hewce ye. Wek nımûne mın ê bıxwesta bı rêya bajarvaniyên Amed an ji Tetwanê, lı bakûrê Kurdıstanê, jı bo demeki destnişankıri atolyên resım û grafikê avabıkıra û dersan bıda cıwanên Kurda.

Dı sala 2006 ê da ez çûm başûrê Kurdıstanê, lı wır ez jı hunermendan fêrbûm ku vayê dı her du akademiyên hunerên sıpehi yên zaningehên Sılêmaniye û Hewlêrê da ne atolyên grafikê hene û ne ji tu mamosteyên ku karıbe dersên grafikê bıde xwendekaran hene, wek nımûne mın ê bıxwesta lı wır atolyeki grafikan avabıkım û dersan bıdım. Lê lı wır sistemeki ecêb ya “master“ê heye. Masterên ku jı zaningehên welatên Ereb û welatên sosyalist “bı keda xwendınê û pivanên zanıstiyê“ hatıne sıtandın dı rewacê da ne, lı ber van masteran, vêca du diplomayên mın ên zaningehê yên welateki Awrupê û tecrubeya afırandına bı sedan berheman kêri tu tışti nayên û deri jı merıv ra gırti dıminın.

-Heke gotineke te ya din hebe, kerem ke...
Ez bı derketına rojnameya Rûdawê kêfxweş bûm, her wusa gelek kêfa mın hate ku vayê wê Rûdawê weşana zımanê kurdi ya rojnameya bı navûdeng Le Mond Diplomatique’yê pêkbine. Ev bûyereki gelek hêja ye û dı sewiya navnetewi da statuya zımanê kurdi zexmtır û xwırttır dıke.

No comments: