Aqılê Me Me Ani Vır 3

Aqılê Me, Me Ani Vır, Dıvê Ku Kurd Wêrek Û Radikal Bın *3

Kurd dıvê dewlemendiya zımanê tırki û her wesa yê zımanê kurdi munaqaşe bıkın.

Em bêjın ku bı sedan, dıbe ku bı hezaran gotınên bı zımanê kurdi dı nav zımanê tırki da hene। Dıvê ev gotın yek bı yek jı aliyê zımanzanên me va werın tespit kırın. Dı vi wari da xebateki Enstituya Kurdi ya Parisê heye û ev xebat dı rojnama "Kurmanci" da çend car hatiye weşandın. Reşo Zilan û Behroz Sucai vê xebata xwe ya hêja bı sernıvisa "Peyvên kurdi-irani dı zımanê ciran de, 1- Dı zımanê tırki de" weşandın û ez bawerım ku hê ji ez rêzenıvis neqediya ye.

Zımanê tırki, çewa ku dı nav çav û aqılê Kurdên ku baweriya wan bı zımanê wan nayê da xwıya dıke dewlemend nine. Dı nav tırki da bı dehhezaran gotınên ku jı zımanên di sıtandıne hene. Em bêjın ku hın gotınên heri bıngehin ji dı zımanê tırki da tune ne û Tırk van gotınan jı ciranên xwe sıtandıne. Wek gotınên agır, diwar, kani, hızkırın, navên pıraniya rengan û bı hezaran gotınên dın. Muqayese kırına zımanên tırki û kurdi dı vi wari da avantajeki baş dıde zımanê kurdi. Muqayeseyên bı vi awayi yên zanyari dê nav xelkê da baweriya bı zımanê kurdi hê xwırttır bıke.

Bê guman gelek tabii û xwezayi ye ku zımanên ciran jı hev gotınan bıdın û bıstinın. Lê belê dı vê rewşa 80 sali a pelçıqandın, asimilasyon û wenda kırına zımanê kurdi da, êdi tu kes nıkare iddia bıke ku danûsıtandınên cirantiyê lı ser bıngehê wekhevi û demokrasiyê dı navbera zımanên kurdi û tirki da çêbûne. Lı bakûrê Kurdıstanê zımanê tırki lı ser me bı zoreki hatiye ferz kırın, zımanê tırki jı bo hêrandın û wenda kırına zımanê kurdi heye, ev tışt lı heremên derdora Enqere, Qonya û hın cıhên di yên ku Kurd xwedicıh ın ji û her wusa lı her bajarê Tırkan ên ku Kurd lê dıjin ji her wusa ye.

Kurdan bı salan bı zımanê tırki siyasetê kırın û hê ji dıkın। Her wusa lı dewleta Tırkan rexnên tûj kırın, gotın ku “dewlêtê zımanê me yasax kıri ye, rê lı pêş zımanê me gırtiye û politikaya asimile kırına Kurdan dajo.” Bê guman ev rastiyeki ye lê ne temamê rastiyê ye, ev nivê rastiyê ye. Nıvê di yê vê rastiyê ji ew e ku Kurd naxwazın lı xwe danın û bıbêjın ku Kurd dı parastın û pêşvebırına zımanê xwe da xwedi xebatên gelek qels ın û her wusa ew bı xwe bê xiret ın. Dı vê meselê da berpırsiyariyeki mezın ya hereketa kurdi heye. Lewra hereketa Kurdi, wan Kurdên ku bı kurdbûna xwe hısiyane temsil dıke, iddia dıke ku jı bo bı destxıstına heqên Kurdan xebatê dıke. Hêz û partiyên Kurdan, lı dıji asimile kırına zımanê kurdi tu car nebûn xwedi bername û insiyatifeki. Mesela zımanê kurdi wek meseleki stratejik, wek mesela man û nemana mıletê Kurd neditın. Dema dest avêtın pırsa zımanê kurdi ji, wek meseleki taktik û ne muhim lê nıhêrtın.

Mesele gelek vekiri ye: Dıbe ku dewleta Tırkan bı salan e ku zımanê me yasax kıribe, ev yasax bûn jı bo weşan, perwerde û bı awayeki resmi karanina zımanê kurdi da bû. Lê parti û teşkilatên illegal ên Kurdan çewa dıkarın riyaetê vê yasax bûnê bıkın? Hereketên kurdi çıma bı zımanê tırki endam û terefdarên xwe perwerde dıkın û rêve dıbın? Parti û rêxıstınên legal, ku jı bo betal kırına van qanunên ne mırovane avanebûbın, nexwe jı bo çı hedefi hatıne avakırın? Gelo ma dı her maleki Kurdan de cendırmeki Tırkan heye ku nehêle dê û bav bı zarûkên xwe ra bı kurdi bıpeyvın?

Zıman şıkıl dıde hızr, raman û ruhê mırovan। Merıv bı kijan zımani bıfıkıre merıv dıbe mensubê wi zımani. Yani bı gotıneki dın, qele û avahiyên ku Kurdbûn û Kurdmayinê dıparêzın bı kevırên zımanê kurdi hatıne avakırınê û Kurd iroj bê ku tu xeman bıxwın, dev jı zımanê xwe berdıdın! Kurd êdi ev zûva ye ku, lı kêleka asimilasyona dewleta Tırkan, wan ji dest bı otoasimilasyonê kırıne.

Dıvê em jı birnekın ku, Kurdbûna bê zımanê kurdi jahriya lı ser bırina Kurdan e.

Kurdbûna bê zımanê kurdi, Kurdbûna bı naveroka xwe ya vala û pûç, Kurdbûna bı sloganan e.
Kurbûna bê zımanê kurdi xewn û daxwaza dıjmınê me ye.

Kampanyayên ku jı bo zımanê kurdi tên çêkırın bê hedef ın û bêy ku berdewam bıkın û bıgıhijın neticeyeki, an ji, bê ku muhasebaya wan were kırın, dı nav bêdengiyê da dıqedın। Dersxaneyên zımanê kurdi ên ku bı def û zırne vebûn û dı nav bêdengi û tamsariyê da hatın gırtın. Pêşberkên edebiyatê, xelatên rojnamegeriyê tên belavkırın, dı hemû van xebatan da pırsa zımanê me yê ku dı bın tehdita wendabûnê da ye, lı pıştguh tê avêtın û hakimiyeta zımanê tırki tê qebûl kırın, zımanê tırki tê xelat û perû kırın.

Kurdên tırkizıman bı rêya iqdidara xwe ya lı ser çapemeniya Kurdan, lı ser dezgehên siyasi yên Kurdi û talim û terbiya gerillayan, zımanê tırki lı ser me ferz dıkın. Anketên ku dı nav gerillayên PKK ê da tên çêkırın nişan dıdın ku, jı ber perwerdeya bı zımanê tırki û siyaseta “Tırkiyeyibûnê”, xusisiyetên sereke yên bir, raman û kesayetiya gerilayan, jı Kurdan zêdetır dışıbın yên mıletê Tırk.

Kurd dıvê wêrek bın, pırsa zımanê xwe jı manewra yên şexsi û siyasi yên yek seroki (Abdullah Öcalan) ra nehêlın। Wi seroki bı xwe, dı mesela zımanê kurdi da wezifa xwe ne ani ci. Wi lı pêş bı sedan rojnamevanên dınyayê, xwe bı zımanê kurdi ne parast. Kurdiya wi ne baş be ji têra wi dıkır, û wek serokeki Kurd, dıviya ew xiret û hızkırına zımanê kurdi pê ra hebûya, da ku dı jiyana xwe yê siyasi da bıbûya xwedi kurdiyeki baş û xwırt. Wi nexwest zulma lı ser zımanê kurdi û bındestbûna vi zımani dı şexsê xwe da ji eşkere bıke û jı bo terefdarên xwe ji bıbe nımûneki baş.

Lı bakûrê Kurdıstanê A।Öcalan û siyaseta wi ew 25 salın ku hukum lı siyaseta Kurdan dıkın, wek hêza mezın a Kurdan mesuliyeta vê siyasetê dı tabloya xırab a zımanê kurdi da gelek mezın e. Her wusa dıvê merıv bı wijdan be, dı mesela zıman da tu fırqeki berbıçav dı navbera PKKê û parti û teşkilatên dın da ji xwıya nake.

PKK muhakkak hêzeki mezın e, lê ev hêz, ne hêzeki mezın yê zımanê kurdi ye। Bı salan çiroka “PKK gel e, gel PPK ye” hate gotın। Hın kes baweriya xwe bı vê slogana totaliter anin, a ku ne dıhışt tu hêzeki dın yê Kurda nefes bıda û bıstanda। Rastiya Kurdan û her wusa rastiya PKK ê dı neynıka zımanê kurdi da qet ne usa ne. Lı bakûrê Kurdıstanê, lı Tırkiyê û her wusa lı Awrupayê ji, Kurd her roj bı sedhezaran rojnamên Tırkan dıkırın û dıxweynın. Ew rojnamên ku lı Kurdan dıjûn kırınê jı xwe ra kırıne karê sereke. Her wusa rojnameyên bı tırki Özgür Gündem û Özgür Politika yên tiroj kêm, bı dehan qat zêdetırê Azadiya Welata kurdi tê fırotın û xwendınê. Kurd wek xelk bûne pepûkên rêzefilmên melo-drama yên bê kalite, yên televizyonên Tırkan. Ev e manzara mıletê Kurd. Tu parti an ji hêzeki serwext û bı aqıl dıvê pesn û xweziya xwe bı vê manzarê neyne.

Parastın û destnişankırına menfaatên Tırkiyê, “Tırkiyeyibûn” û pesnê Atatürkê mimarê bındestkırına Kurdan dayin, dıvê karê me Kurdan nin be। Kurd êdi bı aqılê Tırkan dıfıkırın, ku ne wusa bûya çewa dıkarıbû Aysel Tuğluka “hevseroka” partiya mezın ya legal a Kurdan, DTP yê, ê bıgota “Bakurê Îraqê parçeyek ji Mîsak-i Mîllî ye” DTP lı ser daxwaza A.Öcalan hate avakırınê, her wusa ew şıkıl dıde xebat û siyaseta DTPyê. Û DTP, ev partiya mezın a Kurdan, hemû siyaset û enerjiya xwe jı bo serbest berdana A.Öcalan xerc dıke. Dema ku hêza heri mezın a Kurdan bê pusula bı siyaseta “Tırkiyebûnê” xwe lı ber dılê Tırkan xweş dıke, dema ku parti û hêzên pıçûk ji disa wek a mezın ketıbın govenda zımanê tırki gelo merıv çewa dıkare hêviya sıberoja ronak a zımanê kurdi be. Jı ber van sedeman zıman û kesayetiya Kurdayetiyê bı ber lehiya erazyonê ketıne û ber bı wendabûnê va dıçın. Xwedê gıravi siyasetvan zana ne û reyeki baş û qenc nişanê xelkê xwe dıdın! Yek jı sedemên heri mezın a xesar û bêçaretiya hereketa milli ya Kurdan, bı zımanê tırki siyaset kırın e.

Dema ku hal û ehwalê siyaseta Kurdan wusa be, gelo merıv dıkare jı bo sıberoja zımanê kurdi bı hêvi û geşbini be: Malesef na. Û tıştê heri xırab ji, jı xwe ew e: Çewa ku dı mırınê da hemû mırov weki hevdu ne, her kes wê bımıre, dema ku zımanê me ji bı awayeki gışti dı nav xelkê me da vemıri û mır, kurdiya wan kesên bı rumet û hêja ên ku xweyi lı kurdi derketın û kurdi ya xwe geş û xweş kırın ji wê bımıre. Ma wê bı kê ra bı kurdi bıdın û bıstinın? Em wek mılet, tev rêwiyê eyni keştiyê ne, ku keştiya me dı okyanusa bêbext a gorıstana zımanên mıri da noqi avê bıbe, hıngê, bı tevi yên ku sobali dızanın ji em ê hemû bıxenıqın an ji bıbın pariyên devê semasiyan. Her çıqas rasti ev be ji, ez ji, yek jı wan Kurdan me, yên ku xwe hinê baştır sobeli kırınê dıkın û hewl dıdın ku kesên derdora xwe ji fêr bıkın. Her wusa dêlva keştiyeki xurde û bê pusula, ez ji dıxwazım ku, em wek mılet bı keştiyên baş û tekûz derkebım vê rêwitiya ku dıvê em wek mılet bıkın.

De werın em bı zımanê xwe yê şêrin sıberoja mıletê xwe têxın nav garantiyê û xewn û xeyalên dıjmınên xwe ji, lı wan ra bıkın kabûs। Xwezi bı wê rojê ku wê Kurd xwe jı tesira zımanê tırki bıfılıtinın û bı zımanê xwe rabın û runên û bıdın û bıstinın, wê hıngê siyaseta bı mêji û menfeata kurdi ji lı xwe bıxe û geş bıbe. Heta ku Kurd fêr nebın siyasetê bı zımanê xwe bıkın, bı kurdi rabın û rûnên û bı kurdi xewnan bıbinın, em ê her tım wusa kolê xelkê û stuxwar bıminın.

Ez dıxwazım nıvisa xwe bı hın ditınên dostê mıletê me, cefakêşê derdê me İsmail Beşikçi ra bıqedinım. Ka gelo İ.Beşikçi, dı sala 1992 yan da lı ser pırsgırêka zımanê kurdi çı dıbêje ”॥ Jıber ku çewa ku hewce ye, bala xwe nadıne kurdi, lı Kurdıstana Bakûr kêmasiyekiyek mezın ên tevgerên Kurd û her wusa a PKK ê heye। Belavok bı tırki tên weşandın. Kovar bı tırki tên weşandın. Axaftına û gotûbêjên ku, du Kurd dı navbera xwe da dıkın bı tırki çêdıbe...Ditıneki ku PKK behs dıke heye. Vê ditınê Sekreterê Gışti a PKK Abdullah Öcalan, dı sala 1989 an da, bı hevpeyvina ku bı Rêvebırê Gışti ya Weşanê a kovara “2000 e Doğru” yê, Doğu Perinçek ra kır da, ifade kır. Bı kurtayi wusa tê gotın: Emê heta demeki dın ji, dı karanina (zımanê) tırki da berdewam bın. Dema ku me dewleta xwe avakır, hıngê emê gıraniya xwe bıdın ser kurdi. Her wusa em dıkarın pışti ku em dewleta xwe ava bıkın ji, kar û barên xwe demeki dın ji bı tırki berdewam bıkın...”

Û lı jêrê Beşikçi dıdomine: “Eşkere ye ku bı tırki axaftın ne şoreşgeri, ne enternasyonalizm û ne ji sosyalizme. Em dıkarın viya wek zêdegaviya kolonyalizmê û teslimbûyina lı hımber politikayên asimilasyanê a kolonyalistan bıhesıbinın. Lewra kolonyalist ji, Kurdên bı vi rengi dıxwazın. Kurdên ku bı tırki dıpeyvın, ku hemu pırsgırêken xwe bı tırki behs dıkın û du qurışan bı (zımanê) kurdi nadın...Jı xeyni vana, têkıliyeke xwırt dı navbera zıman û ramanê da, navbera zıman û naveroka ramanê da heye. Ku wun bı tırki bıpeyvın, hıngê wun ê bı tırki bıfıkırın, nexwe wun ê wek Tırkeki bıfıkırın. Wun ê hewl bıdın xwe û dı pırsgırêka kurdi da ji bı tırki bıfıkırın. Ku wun bı kurdi bıaxıvın, hıngê wun ê bı kurdi bıfıkırın, wunê wek Kurdeki bıfıkırın. Dı pırsgırêka Kurdi da gelek muhim e ka merıv wek Tırkeki dıfıkıre an wek Kurdeki dıfıkıre. Pışti demeki ideoloji ya resmi ya Tırk, dıkebe bınê şıûra wi kesê ku bı tırki dıpeyve, qenebi rıtama xwe lı wê derê dıhêle.

Nexwe bı zımanê kurdi mıjulbûn wek xebateki acil dertê meydanê. Gelek kar û barên Kurdan hene, ku nabe ku bavêjın pışt guhên xwe an ji dev jê berdın...Bı kurdi axaftın, bı kurdi nıvisin ji, dıvê dı nav van kar û baran da be... Dı pêvajoya nıha da lı Bakûra Kurdıstanê bı kurdi xwendına Quranê ji şoreşgeri ye, bı kurdi xwendına Mewlidê ji şoreşgeri ye...” Jı pırtûka İsmail Beşikçi, "Ditınên lı ser PKK ê, Berdêla Serbestiyê", 1992, Weşanên Melsa (Bı zımanê tırki.), rûpelên 81-102.

Serhad Bapir
18/10/2007

* Têbıni: Ev nıvis berê bı sernavê "Aqılê Me Em Anin Vır", wek sê beş, dı malpera Amida Kurd'ê da, hatiye weşandınê:

http://www.amidakurd.com/kevin/modulesb92a.html?name=Niviskar&op=viewarticle&artid=649

Ez nıha ji beşa paşi ya vê nıvisê dı bloga xwe da dıweşinım.