Aqılê Me Me Ani Vır 2

Aqılê Me, Me Ani Vır, Dıvê Ku Kurd Wêrek Û Radikal Bın *2

Dı warê çapemeniyê da:
Kurd dıvê dev jı çapemeniya bı zımanê tırki berdın.

Tenê bı zımanê kurdi weşan kırın, terciheki siyasi ye û feydeki gelek mezın a zımanê kurdi û herwusa sıberoja zımanê kurdi dı vê tercihê da heye। Dıvê Kurd rê û çareyan bıgerın da ku rê lı ber asimilasyon û oto asimilasyonê bıgrın. Dı vi wari da weşanên Kurdan dıkarın roleki mezın bıleyzın.

-Dıvê hemû bernamên televizyonên Kurdan bı zımanê kurdi bın। Bernamên siyasi yên ku bı Tırkan an ji bı xeribên dın ra tên kırın, tenê bı dublaja kurdi dıvê werın weşandın.

-Dı Tv yên kurdi da dıvê ku tenê klipên muzika kurdi werın weşandın। Jı bo ku Kurd fêri xwendına kurdi bıbın, dıvê dı bınê ekranê da, gotınên her sıtrani bı nıviski were nişandan.

-Dı qenala MMC ê da, ku iroj jı % 90 ê mesaj û sılavên temaşevanan bı tırki dertên, dıvê hemû bı kurdi were nıvisandınê। Dema ku mesajên bı tırki tên şandın, dıvê tenê bı wergera kurdi were weşandın, hıngê ev hedise jı bo wan kesên xwedi mesajan nın wê bıbe dersên fêrbûna zımanê kurdi bı rêya televizyonê.

-Dıvê qenaleki Tv ê xususi jı bo zarokan were avakırın. Heta ku ev qenal were avakırınê, dıvê jı nıha va nivê wextê MMC yê, serê sıbê heta esırki, bı bernamên zarokan were dagırtın. Dıvê butçeya qenala zarokan ku ê were avakırınê jı a Roj Tv kêmtır nin be. Filmên kartûn û filmên jı bo zarokan yên heri nû û aktuel yên cihanê dıvê werın kırin û dıvê dı demeki kın da werın dublaj kırın. Dublajên ku dı Roj Tv da têne kırın, gelek baş û serketi ne. Qenaleki wusa wê zarokan û her wusa mezınan ji, ber bı dınya zımanê kurdi va bıkşine. Ku zarokên iroj bı zımanê kurdi zanıbın, tenê ew çax em dıkarın iddia bıkın ku wek mılet em ê dı sıberojê da ji bıjin.

- Jı ber ku Roj Tv televizyoneki bı xeteki siyasi ye, wek organa partiyeki weşanê dıke û pır dengi û pır rengi tê da tune ye, dıvê studioya Kurdıstan Tv lı Stocholmê were vekırın û Yekitiya nıviskarên Kurd şaxê Swedê û her wusa ronakbir û zımanzanên Kurd yên ku lı Ewrupayê dıjin dıvê bı xwedi insiyatif û bı meaş beşdarê xebatên vê studio yê bıbın.

-Dıvê Kurd televizyon û rojnameyên ne politik yên magazin ên bı zımanê kurdi ava bıkın. Dıvê jı bir nekın ku politikaya heri radikal û kurdewari bı zımanê kurdi weşan kırın e.

Her bûyer, hevpeyvin û ramaneke balkeş dema ku bı zımanê kurdi were weşandın, jı bo gelek kesan dıkare alikariya pêvajoya vegera ser zımanê kurdi bıke। Zıman wek fidanan ne, çewa ku fidan bı avdanê û eşêv kırınê lı xwe dıxın, geş dıbın û şaxan vedıdın, her wusa ji, dema ku bı awayeki gışti bı zımaneki were axaftın, xwendın û nıvisandınê, hıngê wê per û baskên wi zımani neşkên, wê ew zıman lı xwe xe, geş bıbe û jı tehlukeya mırınê bıfılıte.

Heta ku Özgür Gündem û Özgür Politikaya bı zımanê tırki werın weşandınê wê sıberoja ronak a Azadiya Welat a bı zımanê kurdi tune be। Heta ku Dema Nû bı kurdi û tırki were weşandın, xwendevanên ku jı kurdi baştır bı tırki dıkarın bıxweynın, wê beşa kurdi nexweynın.

-Her nıvisa ku bı zımanê tırki ku xitabê Kurdan dıke, dı pratikê da dıbe xençereki, ku zımanê Kurdan pariki di ji dıbıre.

-Wergerandına berhemên edebi yên kurdi lı ser zımanê tırki û her wusa afırandına bı zımanê tırki xızmeta zımanê tırki dıke, zımanê tırki lı ber dılê Kurdan xweş dıke, dıvê ku Kurd dev jı vi kari berdın. Ku bı rasti ji nıviskarên zımanê kurdi dıxwazın berhemên wan bı kurdi were xwendın û hejmara xwendevanên Kurd ji, bere bere zêde bıbe, hıngê dıvê bı sebr, metodik û bı ısrar lı ser nıvisandına kurdi bıminın.Weşanxanên Kurdan dıvê tenê bı weşandına bı berhemên bı zımanê kurdi mıjûl bıbın.

-Dıvê kovara Kurmanci û kovara Wate ya zazaki her sal xelata edebiyata kurdi bı van her du zaravan bıdın. Dıvê Enstitu ê saziyên Kurdan xwe bıdın ber vi bari. Berhemên ku wê werın xelat kırın, dıvê werın wergerandına ser zımanê ingılizi û zımanên dın yên Ewrupi (ne tırki)

İnternet ku sınoran (her wusa jı alikê va, “sınorên” ku işgalkaran lı Kurdıstanê ji danine) jı holê radıke, imkan û sıûdeki mezın dıde mılet û zımanê kurdi। Dinamizma zımanê kurdi dı nav malperên Kurdên bakûrda her ku dıçe geştır dıbe. Her wusa em dıkarın malperên kurdi ên Kurdên perçên di yên welatê xwe, yên ku bı alfaba latini ji bışopinın. Malperên bı kurdi û tırki weşanê dıkın dıvê dev jı zımanê tırki berdın.

Malesef hê ji Kurdên Soran û her wusa hukumeta başûrê Kurdıstanê, dı pırsa qebûlkırına alfabeya kurdiya latini û dı heremen Kurmanciaxêf da perwerdeya bı zaravayê kurmanci, ne xwedi niyeteki pozitif ın। Lı başûr lı hımberê zaravayê Kurmanci, zaravayê Sorani tê ferzkırın। Ew naxwazın bıbinın ku ev bê adeleti ye û her wusa dı nav van şertên zehmet ên nıha da, qedera zaravayê Kurmanciya bakûr, bı statuya zıman a heremên Kurmanci yên başûr va gırêdayi ye û mıfta vê qederê ji qebûlkırına alfaba kurdi ya latini ye. Wan dıkarıbû jı bo zaravayê Zazaki ji gelek imkanan peyda bıkırana.

Kurdên bakûr dıvê hassasiyeta xwe ya jı bo kurmanciya başûr û alfaba kurdi ya latini, bı dengeki gurr, daimi û koordineyi eşkere bıkın.

Dı warê perwerdeyê da:

Dıvê ku Kurd daxwazên xwe yên jı bo perwerdeya bı zımanê kurdi bı awayeki daimi û xwırttır eşkere bıkın. Lêbelê tıştên ku Kurd jı nıha va, dıkarın ew bı xwe bıkın, dıvê bı lez bıkın:

- Dıvê em alfaba kurdi rehettır bıkın, tu qezenc û mane tê da tune ku em eyni işaretê (herfê) 2 car nişan dıkın da ku 2 dengên cuda derinın. Lı ba Tırkan ev sergêji tune ye, çıma dıvê lı ba me hebe? Dıvê “ ı ” û “ i ” be, ne “ i ” û “ î ”.

- Dıvê dê û bavên zarokên Kurdan û xususi ji, jı ber ku zêdetır xwenda ne û zêdetır dı nav siyasetê da ne, bav, beriya razanê her şev kıtêbên çirokên zarokan yên bı kurdi jı zarokên xwe ra bıxweynın. Dıvê ku em kıtêbên zarokan yên kurdi, yên bı resım, rengareng û sıpehi jı bo hediye, jı xwarzi, bırazi û bı awayeki gışti jı pıçûkên xızmên xwe ra bıbın.

- Dıvê em kampanya jı bo gırtına “Yatılı bölge okulları” yê ( Mektebên gırti yên dewletê, yên selexaneyên zıman û şexsiyata Kurdan ) destpêbıkın. Dı nav gundan da dıvê xelk jı bo zırarên van mekteban were şiyarkırın, da ku zarokên xwe neşinın van selexaneyan.

Belediyên ku dı destê Kurdan da ne dıvê ew bı xwe kırêş û hêlinên zarokên vekın û dıvê zımanê van kırêşan bı kurdi be. Her wusa xebatên mina kooperatif, atolye, tiyatro, muzikê û yên bı vi rengi dıvê bı kurdi bên rêvebırın û çêkırın. Lı Kurdıstanê, Tırkiyê û lı Awrupayê, jı bo avakırına mektebên şexsi yên kurdi dıvê ku Kurd lı rê û metodan bıgerın.

Dı warê siyasi da:
- Rutbeyên kadroyên hereketa kurdi ên ku bı xêra zımanê tırki hatine bı destxıstın dıvê werın pışkıvandın û were avêtınê. Ew qadro, dı politikaya asimile kırına zımanê kurdi da hevkarên dewleta Kemalist ın. Bı salana ku em Kurd çerxa zımanê tırki dızvırinın û zımanê xwe dıkujın. Siyaset kırına bı zımanê tırki, dı pratikê da bû pıştpala politikaya asimilekar a dewleta tırki. Dewleta işgalkar jı xwe karê xwe yê sıfti û gemari dıke, lê ew kesên ku xwedêgıravi jı bo heqên Kurdan xebata siyasi dıkın çıma politikaya kurdkuj a asimile kırına zımanê kurdi qebûl dıkın? Çıma dı pratikê da lı hımberê vê politikaya nıjadperest naxebıtın?

Bı vê pratika ku pıraniya Kurdên siyasetvan ên jı bakûra Kurdıstanê dıkın, ku bı tırki dıpeyvın, dıxweynın û dınıvisın, bı vi awayi ku berdewam bıbe, hıhgê dı pêvajoyek ne ewqas dûr da, em Kurd em ê bıbın yek jı "varyantên" gelê Tırk. Heta ku Kurd dev jı zımanê tırki bernedın û bı xwırti xweyi lı zımanê xwe dernekebın, lı bakûra Kurdıstanê wê tu sıberojeke ronak a hereketa milli ya Kurd tunebe, wê nıkarıbe bıbe hereketeki xwedi şexsiyet. Bı zımanê tırki ne Kurdperweri çêdıbe û ne ji merıv Kurd dımine. Bı vi aqıl û siyaseta hanê, çewa ku Laz, Çerkez û gelek mıletên pıçûk dı nav Tırkan da heliyan û wenda bûn, nıha ji Kurd bı lez û bez dıbın yek jı “versiyonên“ mıletê Tırk.

-Heta ku rêvebır, zana, ronakbir û siyasetvanên Kurd xatırê xwe jı zımanê tırki nexwazın, wê halê zımanê kurdi her ev halê kambax û xırab be û wê xırabtır ji bıbe.

-Dıvê merıv her Kurdeki jı bo axaftına bı zımanê kurdi teşwiq bıke û her wusa dıvê ku merıv her Kurdê ku jı bo fêrbûna zımanê xwe nakebe nav tu xebatê, rıswa û rûreş bıke.

- Dıvê zımanê resmi yê her dezgeh, teşkilat û saziyên Kurda bı kurdi be. Dıvê rêveber û endamên her dezge û saziyê Kurdi, baş bı axaftın, xwendın û nıvisandınê zımanê kurdi zanıbe. Jı bo yên ku nızanın, dıvê jı bo wan imkan û wextê fêrbûnê were dayin û pışti dı fêrbûnê da wê bıserkevın, hıngê dıvê bıbın endam, rêveber an ji gerilla. Ku serok, rêvebır û siyasetvanên Kurdan qedr nedın zımanê kurdi wê çaxê xelk çıma wê qedr bıde?

Siyasetvanên Kurd dıvê tenê bı zımanê kurdi xitabê xelkê Kurd bıkın. Meşrubûna axaftına bı zımanê mıleteki jı qanunên dewleta zulımkar bı hêztır e. Kurdên ku jı bo siyasetê gelek bedelên mezıntır dane dıvê jı bedala jı bo zımanê kurdi netırsın. Kurd dıvê bı axaftın, xwendın û nıvisandına kurdi, politikaya asimilasyonê protesto bıkın.

Hevpeyvinên ku wê jı bo çapemeniya Tırka û yên mıletên dın were dayin dıvê tenê bı zımanê kurdi be.

Kurd dıvê dı mehkemên dewleta zulımkar da xwe bı ısrar bı zımanê xwe bıparêzın.
Zındanên dewleta işgalkar dıvê jı bo gırtiyên siyasi yên Kurdan bıbın mektebên fêrbûn û geşkırına zımanê kurdi.

Siyaseta bı kurdi axaftın, xwendın û nıvisandın, xwedi derketın û parastına zımanê kurdi siyaseta heri radikal a kurdi ye. Ev siyaset bıvê nevê wê Kurdan ber bı daxwaza avakırına dewleteki serbıxwe va dıbe. Ki baş lı ser zımanê kurdi bıhızıre, xema bıxwe û xwe bıêşine, wê baş bıbine ku pışti 83 salên jenosida zımanê kurdi, êdi ne mumkun e ku zımanê kurdi lı kêleka zımanê tırki bıji. Pışta zımanê kurdi jı aliyê zımanê tırki va hatiye şıkandın û per û baskên zımanê kurdi hatıne jêkırın. Tenê dema ku lı bakûrê Kurdıstanê Kurd bıbın dewlet û iqtidara zımanê kurdi ava bıkın wê tenê hıngê zımanê kurdi jı tehlûka mırınê bıfılıte û wê bıbe zımaneki hetahetayi. Lê belê ev iqdidara zımanê kurdi, tenê dema ku em kurdiya xwe nıha bıparêzın û geş bıkın mumkun e.

Dı nav xelkê da hebûn û serdestiya zımanê kurdi wê deriyê iqdidara siyasi ya Kurdi veke. Dıvê em jı mesuliyet û barê xwe yê iroj nerevın. Ku em nıkarıbın kurdiya heyi bıparêzın û geştır bıkın, hıngê hemû iddiayên me yên jı bo statuyeki siyasi yên Kurdan û Kurdıstanê wê bê bıngeh bımine. Ku zımanê Kurdi dı nav xelkê da bû zımaneki % 5 û bere bere mır, hıngê her tıştê me ji bı pê ra wê bımıre. Lewra Kurdbûneki bı zımanê tırki jı xwe Kurdbûneki kulek e û wê nıkare tenê nesleki ji ber xwe bıde. Dıvê em jı birnekın, tenê em bı zımanê kurdi dıkarın bı bırayên xwe yên jı perçên dın ên Kurdıstanê ra bıdın û bıstinın û xwe jı yek mıleti bıhesıbinın.

Dı warê cıvati û abori da:
Her Kurdê ku lı ser zımanê xwe da hassas e û bı istiqrar kurdi bıkartine, dıkare wek zembereka sıetê bıxebıte. Çewa ku zemberek hemû çerxên sıetê dıde xebıtandınê, ew Kurd ji, bı dan û sıtendınên xwe, lı der dora xwe dıkare ew Kurdên ku bı kurdi dızanın, lê belê pê napeyvın, bıde hereket kırınê û disa ruh bıde kurdiya wan a sar û tevıziyayi.

-Dıvê em bı zanebûn û ısrar bıbın muşteriyên wan esnafên ku bı kurdi dıdın û dıstinın.

Belediyeyên ku dı destê partiyên Kurdan da ne, dıvê xızmetê bı zımanê kurdi bıdın xelkê her wusa jı bo her karker û memûrê ku wê nû bıgrın û tayin bıkın, dıvê jı wan diplome ya baş zanina zımanê kurdi (axaftın, xwendın û nıvisandın) bıxwazın. Bı vi awayê baş bı kurdi zanin dê dı nav Kurdan da bıbe sedama peyda kırına kar.

Her Kurdek ku dıxwaze lı zımanê xwe vegere, bê guman dıvê jı ciki destpêke. Despêk çewa ku jı bo gelek tıştan, jı bo zımanê me ji dıbe ku zehmet be. Jı bo sıberoja mılet û welatê me dıvê em jı vê despêka piroz netırsın. Jı aliyê di va, ew Kurdên ku jı bakûra Kurdıstanê ne û ku iroj bı kurdi dıxweynın û dınıvisın, %99 ê wan, bı xwe bı xwe vi tışti fêrbûne. Wexta zımanê me geş û zındi be, ew çax, çewa ku Kamuran Bedırxanê nemır gotiye "Mıleteki dil ko zımanê xwe wında nekırıye, wek gırtiyeke ko mıfta zındana xwe bı xwe re hılaniye"। Dıvê her Kurdeki bıbe xwediyê vê mıfta piroz.

Ew kurdên ku zımanê xwe jı bir kırıne, karê wan zehmettır e, kesên wusa bê guman dıvê zêdetır bıxebıtın û hewl bıdın xwe da ku zımanê xwe fêrbıbın। Dema ku merıv bıxwaze hinbûna zımanê kurdi ne zehmet e. Lı vır, lı Awrupa, bı sedan kes jı xelkên van deran, fêri zımanê kurdi bûne. Dıvê em nımuneyên baş yên van kesan derinın pêş.

Jı bo me Kurdan pırsa zımanê me dıvê ku herdem aktuel be. Kurd iroj tenê bı zımanê xwe, wek mıleteki cuda xwıya dıkın. Ol û rengê me û ên mıletên serdest ango Tırk, Farıs û Ereb weki hevdû ne, cudatiya me ya berbıçav tenê zımanê me ye. Ku em dı rastiyê da ji dıxwazın wek mıleteki xweser û cuda bıminın, dıvê ku em zımanê xwe bıparêzın, bı kurdi bıdın û bıstinın û bı kurdi bıxweynın û bınıvisinın. Ku bı rasti ji em politikaya nıjatperesta asimilekar a dewlata Tırkan qebûl nakın, dıvê vê qebûlnekırına xwe, dı pratikê da nişan bıdın. Kurd dema ku dı pratikê da bı kurdi bıdın û bıstinın û bı kurdi bıxweynın û bınıvisinın, ew çax dıkarın ku bêjın " em politikaya asimile kırına zımanê kurdi qebûl nakın û nerazibûn û dıjberiya xwe, vayê bı vi awayi , bı kurdi axaftın û bı kurdi xwendın û nıvisandınê eşkere dıkın"
Hın tıştên ku merıv dı derdora xwe da, bı rıheti dıkare bıke hene. Ez çend nımuneyan bıdım:

Dema ku em 3-4 Kurd lı ciyeki jı xwe ra runıştıne û em jı xwe ra sohbetê dıkın, dema ku yek kes jı me baş bı kurdi nızanıbe, an ji qet nızanıbe, hıngê "jı bo xatırê" wi kesi em tev, dev jı zımanê kurdi berdıdın û dest bı axaftına tırki dıkın. Gelo em çıma vi "xatıri" jı bo zımanê xweyê ku bın tehdida wundabûnê da ye, nakın? Her wusa çıma em dı pratikê da alikariya wi Kurdê ku baş bı zımanê xwe nızane nakın?

Dema ku ew kesên ku bı kurdi dızanın bı hev ra Kurdi bıpeyvin; hıngê wê gohê wi kurdê ku baş bı kurdi nızane ji germ bıbe, sohbeta me jı bo wi wê bıbe "dersa" zımanê kurdi. Her wusa jı ber ku ew bı kurdiya xwe ya kêm nıkarıbû baş beşdarê sohbetê bıke, ewê hındek ber xwe bıkebe û wê bıkebe nav xebata baştır fêrbûna zımanê kurdi. Dıvê merıv vê prensibê lı ba Tırkan û lı ba kesên jı mıletên di ji pêk bine, lı ba wan ji bı Kurdan ra bı kurdi bıpeyve. Dıvê em dostantiya wan kesên ku xwe wek dostê mıletê me nişan dıdın imtihan bıkın, ka gelo çend gotın û cumleyên bı vi zımanê bındest û mazlûm dızanın?

Dema ku merıv jı mecbûri dı malpereki Kurdan da nıvisa keseki bı zımanê tırki dıxweyne, (dıbe ku ev nıvisa nas û dosteki merıv be ji) ku merıv bıxwaze jê ra mesajeki bınivisine, an ji fıkrên xwe lı ser wê meselê bêje, dıvê merıv vi tışti bı zımanê kurdi çêke. Bı vi awayê meriv alikariya wi Kurdi dıke da ku zımanê xwe baştır fêrbıbe. Ew ê jı meraqê rûnê û nıvisa merıv a bı kurdi bıxweyne. Dıvê em jı bir nekın ku, dı warê xwendın û nıvisandına kurdi da her dem hın kes alikaria hın kesên dın kırıne. Dıvê em ji, jı vê xızmeta jı bo zımanê xwe texsir nekın.

Her wusa disa dıvê em ji bir nekın ku çiroka destpêkırına zımanê kurdi a her Kurdeki heye. Her kes dı wexteki da, jı ciyeki va dest bı xwendın û nıvisandına zımanê kurdi kıri ye. Tu tışt ne bı ehlê ilahi çêbû ye û ne ji, jı ber ku ew kes bı aqıltır û jirtır bûne çêbû ye. Her kes jı aliyê xwe va hındek xebıti ye û bı vi awayi qezancê lı zımanê kurdi û lı xwe kıri ye. Dıvê ku merıv dı şexsê xwe da karıbe hımberê vê politikaya kurdkuj mucadele bıke û ne be hevkarê politika ya asimilasyona dewletê.

Serhad Bapir
18/10/2007

* Têbıni: Ev nıvis berê bı sernavê "Aqılê Me Em Anin Vır", wek sê beş, dı malpera Amida Kurd'ê da, hate weşandınê:

http://www.amidakurd.com/kevin/modulesb92a.html?name=Niviskar&op=viewarticle&artid=649

Ez nıha beşa dıduyan ya vê nıvisê dı bloga xwe da dıweşinım.