28/12/2008

Çend ditın lı ser KURD 1 û TRT 6 ê

Dı despêkê da, dıxwazım bêjım ku ez avakırına van her du qenalên televizyonê wek du bûyerên jı hev cıhê, lê dı eyni demi da ji bı pozitifi dıbinım. Her çıqas meraqa mezın nıha lı ser “ka gelo Kurd lı ser weşana TRT 6 ê çı dıfıkırın" be ji, ez dıxwazım vê nıvisa xwe bı KURD 1’ê despêbıkım. Lewra KURD 1 jı hımbêza siyasetvan û ronakbirên mıletê me dertê.

Ev 5-6 meh ın ku KURD 1 weşana xwe ya test’ê çêdıke û çend roj beriya nıha ji rêvebırên vê qenalê, profila KURD 1 ê bı daxwiyaniyeki eşkerekırın. Dı weşana xwe ya test’ê da, jı xwe, reklama bernameyên ku wê werın weşandın dıhate kırın. Tıştê heri zêde cudatiyeki têdıxe navbera vê kanalê û kanalên mayin yên sateliti yên Kurdan, politikaya weşanê ye. KURD 1 wê tenê bı zımanê kurdi be (tıştê ku mın fêhmkır, jı ber potansiyela mezın ya vê zaravayê, wê zêdetır bı zaravayê kurmanci be û her wusa wê bı zaravayên zazaki û sorani ji weşanê bıke), wê gıraniya xwe bıde bernameyên kulturi yên ku rasterast bı zıman ra têkılidarın, yên weki sinema, rêzefilm, filmên kartûn, muzikê û hın bernameyên dın. Dı televizyonên dın yên Kurdan da muzik ne dı nav da, bernameyên bı vi rengi hıma bêje gelek kêm ın. Tu kanalê xwerû bı zımanê kurdi ji, jı xwe tunine.

Wek kes ev jı 30 salan zêdetır e ku haya mın jı Kurdbûna mın heye û jı bo serbestiya mıletê me ez ji dı nav xebatê da me (an ji beşdarê xebetan bûme), dı hewqa salan da slogana (an ji cumleya) ku heri zêde xweşi mın çûye, ku bı jiyana me hemûyan ra têkılidar e û rastiyeke basit e, “Jiyan bı kurdi xweş e” ye û kanala KURD 1 ê vê cumleyê jı xwe ra kırıye slogan. Bê guman slogana “Bıji sexwebûna Kurdıstanê “ hê ji bı manetır e, lê ev, behsa daxwazeki ku em iroj, jı nıha va nıkarın binın ci, dıke. Lê jı bo pêkanina jiyaneki an ji aliyeki mezın yê jiyanê ku wê bı zımanê kurdi xweş bıbûya, ne hewcedariya merıv bı şereki gıran, kuştın û mırınê heye û ne ji gotınên qerase yên terminolojiya siyaseta çepgır. Jı ber ku dı nava mejiyê merıv û dı mala merıv da tu cendırmeyên dewleta işkalkar nobetê nagre, merıv dıkare heta dereceyeki bı rıheti kurdi bıfıkıre û dı nav male da ji bı kurdi bıaxıfe. Her wusa merıv dıkare bı derdora xwe ra ji, bı nas û dostan ra ji bı kurdi bıde bıstine. Ku merıv terefdarê teşkilat û partiyeki Kurdan be, merıv dıkare lı wır ji bı kurdi bıde û bıstine, herçi ev teşkilat bı nepeni ango illegal bın, jı xwe hıngê dıvê zımanê merıv dı bın mıneta tu zımani û tu tışti da nin be.

Ev tıştên ku ez behsa wan dıkım, tıştên basit ın, wê hın kes bêjın ku, ma ev tışt qê qet hêjayê gotınê ne! Lê Kurdan, bı aqılê zımanê siyaseta xwe, van tıştên ku basit xwıyadıkın neanine cıh. Yani Kurdan jiyana xwe bı tırki "xweşkırın”, wek kes, wek teşkilat û wek parti jı bo politikaya zımankuj a dewleta Tırkan bûn kobay û hevkarên dılxwaz! Kurdên ku jı bo bıdestxıstına heqên Kurdan mucadeleyê kırın û dıkın, lê dı derheqê zımanê kurdi da jı mesuliyeta xwe reviyan , toqa naletê ya zımanê tırki, bı rêya “xebatên siyasi û ideolojiki” dı stuyê xwe da baş keyskırın, jı bo nezanina zımanê kurdi û asimilasyona hımber zımanê kurdi ji, tenê dewleta Tırkan mehkum û rexnekırın û her wusa pırsa zımanê kurdi ji jı sıberojeki ne diyar û meçhûl ra hıştın.

Manzereya sereke ya Kurdên ku lı bakûra Kurdıstanê û lı Tırkiyê da dıjin ev e. Eyni manzere, lı welatên Awrupayê yên ku Kurdên jı bakûr lê dıjin xwe dubare dıke (Swed ne dı tê da). Bê guman lı Kurdıstanê û lı Tırkiyê zulmeki mezın ya dewleta Tırkan lı ser zımanê kurdi hebû û hê ji heye. Lê gelo lı welatên Awrupayê da ji ewqas heye? Kêm bın ji, gelo hın Kurd lı bakûra Kurdıstanê û lı Tırkiyê da û her wusa ji lı Awrupayê, çewa zımanê xwe parastın û ser da ji geştır kırın? Dıvê em bızanın ku, wan xwest û jı ber vê yekê ji ew serketın.

Jı sala 1984 an û pê va ku PKK ê şerê çekdariyê destpêkır, en hındık 50 hezar xort û keçên Kurdan dı nav refên gerillayan da bı salan man, gelo lı wır, lı sere çıyayên Kurdıstanê çıma jiyan bı kurdi xweş nebû? Gelo çıma perwerdeya wan ya siyasi, û bı awayê gışti jiyana wan bı zımanê tırki çêdıbû û dımeşiya? Gelo ev çı sosret bû û çewa dıbû ku Kurdên jı perça Kurdıstana Bınxetê, yên başûr û heta yên rojhılat û Kafkasyayê ji, dı nav refên gerillayan da, lı ser çiyayên Kurdıstanê bı tırki fêrdıbûn? Her bı vi awayê jı 100 hezari gelek zêdetır Kurdên siyasi ku dı zındanên dıjmın da bı salan man û hêji hene, çewa dıbe ku dı nav xwe da fêri xwendın û nıvisandına zımanê kurdi nebûn û zımanê kurdi jı yên ku dızanın fêrinebûn?

Nexwe aliyeki mesuliyeta vê meselê dıgıhije dıjmın û aliyê di ji dıgıhije siyasetvanên me Kurdan bı xwe. Ez dıxwazım lı vır bêjım ku, dı mesala zımanê kurdi da cudatiyeki berbıçav dı navbera PKK ê û partiyên mayin yên Kurdan da xwıya nake. Ango tu partiyê illegal yê Kurdan ranebû û negot ku “zımanê resmi yê partiya me zımanê kurdi ye. Yên ku bı kurdi nızanın nıkarın bıbın endam an ji rêvebırên partiya me, lê jı bo kesên ku bı kurdi nızanın, em ê alikariya wan bıkın da ku ew bı vi zımani hınbıbın. Em ê tenê bı zımanê kurdi siyaset û propaxandayê bıkın, em parastına zımanê kurdi wek parastına namûs û şerefa mıletê Kurd dıbinın.”

PKK hêzeki mezın e û xitabê bı milyonan Kurdan dıke, lê anagorê vê hêza xwe ya mezın, hêza PKK ya zımanê kurdi gelek pıçûk e. Zımanê sereke yên siyaset, propaxanda, weşan û rêxıstini yê PKK, zımanê tırki ye. Dı avabûna vê tabloyê da mesuliyeteki gelek mezın yê Abdullah Öcalan bı xwe heye. Pırsa zımanê kurdi, en hındık ev 25-30 salın ku dı rojevê da ye, ango, hın Kurdên zirek, dûrbin û bı xiret, yên ku bûn himdarên vê vejina zımanê kurdi yên van 30 salên dawi, hê jı wê çaxê va bala siyasetvanên Kurd dıkşandın ser felekata ku dıhat. Siyasetvanên me gohê xwe nedan wan camêran û dı ser da ji, wan bı tıştên ne muhim, beredayi û her wusa ji bı tıştên ku “lekeya” neteweperestiyê lı ser e mıjûlbûnê, sûcdar kırın.

Lı vır ez dıxwazım neql bıkım, ka gelo dostê mıletê me, cefakêşê derdê me İsmail Beşikçi dı sala 1992 yan da lı ser pırsgırêka zımanê kurdi çı dıbêje ”.. Jı ber ku çewa ku hewce ye, bala xwe nadıne kurdi, lı Kurdıstana Bakûr kêmasiyekiyek mezın ên tevgerên Kurd û her wusa ya PKK ê heye. Belavok bı tırki tên weşandın. Kovar bı tırki tên weşandın. Axaftına û gotûbêjên ku, du Kurd dı navbera xwe da dıkın bı tırki çêdıbe...Ditıneki ku PKK behs dıke heye. Vê ditınê Sekreterê Gışti a PKK Abdullah Öcalan, dı sala 1989 an da, bı hevpeyvina ku bı Rêvebırê Gışti ya Weşanê a kovara “2000 e Doğru” yê, Doğu Perinçek ra kır da, ifade kır. Bı kurtayi wusa tê gotın: “Emê heta demeki dın ji, dı karanina (zımanê) tırki da berdewam bın. Dema ku me dewleta xwe avakır, hıngê emê gıraniya xwe bıdın ser kurdi. Her wusa em dıkarın pışti ku em dewleta xwe ava bıkın ji, kar û barên xwe demeki dın ji bı tırki berdewam bıkın...”

Û lı jêrê Beşikçi dıdomine “Eşkere ye ku bı tırki axaftın ne şoreşgeri, ne enternasyonalizm û ne ji sosyalizme. Em dıkarın viya wek zêdegaviya kolonyalizmê û teslimbûyina lı hımber politikayên asimilasyanê a kolonyalistan bıhesıbinın. Lewra kolonyalist ji, Kurdên bı vi rengi dıxwazın. Kurdên ku bı tırki dıpeyvın, ku hemu pırsgırêken xwe bı tırki behs dıkın û du qurışan bı (zımanê) kurdi nadın...Jı xeyni vana, têkıliyeke xwırt dı navbera zıman û ramanê da, navbera zıman û naveroka ramanê da heye. Ku wun bı tırki bıpeyvın, hıngê wun ê bı tırki bıfıkırın, nexwe wun ê wek Tırkeki bıfıkırın. Wun ê hewl bıdın xwe û dı pırsgırêka kurdi da ji bı tırki bıfıkırın. Ku wun bı kurdi bıaxıvın, hıngê wun ê bı kurdi bıfıkırın, wunê wek Kurdeki bıfıkırın. Dı pırsgırêka Kurdi da gelek muhim e ka merıv wek Tırkeki dıfıkıre an wek Kurdeki dıfıkıre. Pışti demeki ideoloji ya resmi ya Tırk, dıkebe bınê şıûra wi kesê ku bı tırki dıpeyve, qenebi rıtama xwe lı wê derê dıhêle.

Nexwe bı zımanê kurdi mıjulbûn wek xebateki acil dertê meydanê. Gelek kar û barên Kurdan hene, ku nabe ku bavêjın pışt guhên xwe an ji dev jê berdın...Bı kurdi axaftın, bı kurdi nıvisin ji, dıvê dı nav van kar û baran da be... Dı pêvajoya nıha da lı Bakûra Kurdıstanê bı kurdi xwendına Quranê ji şoreşgeri ye, bı kurdi xwendına Mewlidê ji şoreşgeri ye...”
Pırtûka İsmail Beşikçi, Ditınên lı ser PKK ê, Berdêla Serbestiyê, 1992, Weşanên Melsa (Bı zımanê tırki.), rûpelên 81-102. Bınêre: S. Bapir: Çend Ditın Lı Ser İsmail Beşikçi

Tıştên ku ez lı van gotınên Beşikçi zêde bıkım, lı ba mın zêde tunine. Tenê ez dıxwazım bêjım ku dema ku Beşikçi van rexneyan lı hereketa heri mezın ya bakûrê Kurdıstanê, lı PKK ê dıgırt, ew dostê PKK ê bû û dılê xwe jı partiyên mayin sarkırıbû.

Çı heyf ku PKK ne guhê xwe da ronakbirên Kurdan û ne ji da van ramanên İsmail Beşikçi. Lê Abdullah Öcalan gohê xwe da Doğu Perinçek, Yalçın Küçük, Mihri Belli û Kemalistên dın. Televizyona PKK ê MED tv. (her wusa MEDYA tv. û ROJ tv.) bû bêndera şova van Kemalistên Tırk.

13 sal pışti avakırına xwe ya despêkê (MED tv) hê ji zımanê sereke yên koridorên televizyona ROJ tv. zımanê tırki ye. Hê ji zımanê tırki, yek zımanên sereke yê vê qenalê ye. Rêvebıriya kanalên ROJ tv. û MMC dı destê Kurdên tırkizıman û destê Tırkan da ye. Hê ji jı MMC ê nayê ku mesajên ku jı temaşevanan tên û dı bınê ekranê da dertên, wergerine ser zımanê kurdi û paşê bıweşine. Hê ji deriyê xwe jı nıviskar, hunermend û ronakbirên Kurd, yên ku weki PKK ê nafıkın ra gırti ye. Lê deri jı her cure Kemalistên Tırkan ra vekıri ye û tu car ji wek kanal, jı organa partiyê derneket û nebû televizyona hemû Kurdên welatparêz.

Ez vegerım ser KURD 1 ê, gelo çıma PKK êriş dıbe ser KURD 1 ê, çıma bı avabûna vê kanalê ra, madê xwe tırşkır û bı teoriyên komplêyê û bı tehdidan lı hımberê vê kanalê derket. Em pê dızanın ku PKK, bı hınde reaksiyona negatif lı hımberê 10-12 televizyonên dın yên kurdi derneket. Mantıqa PKK ê ev e: “Kurdên jı bakûra Kurdıstanê û yên jı Tırkiyê, hemû para mın ın. Dıvê tenê ez xitabê vi xelki bıkım û heta jı mın tê, dıvê ez qet rênedım tu fıkr û siyasetên cuda”. Ev ditıneki totaliter û diktatori ye û dıvê qedrê ditınên wusa lı ba me Kurdan tunebe. Her çıqas wek teşkilat û parti, PKK pışti hemû partiyên Kurdan avabûbe ji, hemû parti, teşkilat, hêz û kesayetiyên serbıxwe yên ku dervayê wê ne, ew weki xayin bınavdıke. Lı anagorê ditına PKKê tenê rastiyeki heye û “serok Apo” ji vê rastiyê temsildıke. Hemû tıştên ku ne anagoriyê vê “rastiyê” ne dıvê werın tunekırın an ji qenebi werın sûçdarkırın. Tu kesê ku xwedi bir û baweriya serbest e, dıvê tu itibariyê bı van ditınan neke. Kurdıstan welatê me hemû Kurdan e û wek ferd em hemû endamên mıletê Kurd ın. Jı bo ku mılet û welatê me bıgihije sıberojeki ronak û geş, dıvê em hemû bıxebıtın. Dıvê wek kes, em vê meseleyê wek mesala xwe bıbinın û berpırsiyariya xwe ji binın ci.

KURD 1 ku karıbe wan bernameyên ku reklama wan dıke pêkbine û bıweşine, wê xêr û xebateki gelek mezın jı bo zımanê kurdi bıke. Ku karıbe bıbe kursiyeki serbest jı bo hemû hunermend, siyasetvan, nıviskar û ronakbirên Kurdan, wê hıngê qenciyeki mezın bı mıletê me bıke. Wê bı vi awayê reqabeta dı navbera kanalên Kurdan da gurr bıke û ev ji jı bo kaliteya bernameyan wê pozitif be.

Em wek Kurd û her wusa wek temaşevan, ne malê tu kanali ne, em hınde serwext û jir ın ku dıkarın bernamên anagorê aleqe û zewqa xwe, dı nav hemû kanalên kurdi da jı xwe ra hılbıjêrın û temaşe bıkın. Hêz ya me ye û ne ya tu kanali ye, kanaleki bê temaşevan kêri tu tışti nayê û em naxwazın tu hêzeki siyasi ambargo dane ser hızr, aleqe, zewq û kêfa me. Jiyan jı ideolojiyên totaliter û diktatori gelek zengintır û balkêştır e û dema bı zımanê kurdi be, tenê hıngê jı bo me xweş e û wek mılet, jı bo ku em lı ser piya bıminın û venemırın, menfeata me ji, dı vır da ye.

Gelo çıma PKK û hereketên ku pê va gırêdayi ne, yên bina Tevgera Zıman û Perwerdeya Kurdi (TZK Kurd), an ji Enstituyên Kurdi yên Amed, Stenbol, Berlin û Stockholmê xêrhatınê lı KURD 1 ê nekırın û dı ser da ji, hırda û vırda lı dıj derketın? Kesên ku dıxwazın bı pê ra bıxebıtın, xususi ji, yên ku wê karê dublaja kurdi bıkın, hatın tehditkırın. Gelo bı vi aqılê hanê êdi tu maqulti û itibara van saziyan dımine?

Serokê Ensituya Kurdi ya Parisê Kendal Nezan, serokatiya KURD 1 ê dıke, gelek hunermend, nıviskar û ronakbir ji beşdarê vê projeyê dıbın. Bı anagora ditına mın, lı Awrupayê da û dı warê diplomasiyê da, Kendal Nezan Kurdê heri jêhati û bı itibar e. Dı salên 60 û 70 yan da İsmet Şerif Wanli, Kamuran Bedırxan û hın Kurdên dın dı vi wari da lı pêş bûn. Lê jı sala 1983 yan û pê va, jı wê dema ku Enstituya Kurdi ya Parisê jı aliyê ronakbir û nıviskarên mezın yê Kurdan (İ. Ş. Wanli, Qanatê Kurdo, Heciyê Cındi, Cegerxwin, Yılmaz Guney, K. Nezan û yên dın) va hat avakırın, Kendal Nezan derkete pêş. Jı wê çaxê va K. Nezan gelek caran bı roleki katalist, Kurdên jı fıkrên cuda jı bo armanceki hevbeş aniye ba hev. Herçi warê zıman e, dı vi wari da xebatên heri gıranbıha yên lı ser zaravayê Kurmanci, bı hevkariya bı sedan nıviskar û ronakbirên Kurdan, disa bı rêya vê Ensituyê têne çêkırın (kovara Kurmanci).

Bê sıûdbûna K. Nezan ew bû ku heraketa heri mezın ya bakûra Kurdıstanê (PKK) mıl neda wi û her wusa ji jê ra bû asteng. Gelo PKK lı Awrupayê karên diplomasiyê nekır? Karê diplomasiyê bı rêya berpırsiyarên PKK yê Awrupayê dıkır. Em gelek baş dızanın ka çı hate serê van perpırsiyaran. Enwer Ata û Kani Yılmaz jı aliyê PKK ê va hatın kuştın, Huseyin Yıldırım bı gırani hate bırindarkırın, ez nızanım ka yên di çı hate serê wan û lı kur ın. Serokên “parlemento ya Kurdıstanê ya derveyê welat” û KNK Yaşar Kaya û İ. Şerif Wanlı çıma istifa kırın? Dı siyaset û diplomasiyê da istikrar, berdewami û bêhnfıreyi lazım e û ev ji lı nık PKK ê ya tuninın yan ji gelek qels ın.

Pırsa xwediderketın û parastına zımanê kurdi, jı çapa manevrayên siyasi yên Adullah Öcalan’ê ku dı destê dewleta işkalkar da êsir e, gelek û gelek mezıntır e û ev pırs me hemû Kurdên ku bı Kurdbûna xwe hısiyane û heqên milli jı bo mıletê xwe dıxwazın eleqeder dıke. A. Öcalan wek serokeki hereketeki mezın, xweyê ditın û pratika ku lı jorê İ. Beşikçi qala wê kırıye ye, wi wezifa xwe neani ci. Her tıştê ku hatiye nıvisin an ji hatiye qeydkırın tarix e, gelo dema ku A. Öcalan jı dostê xwe yê “hêja”, jı Doğu Perinçek ra van gotınên jorê dıgot, kijan jı Kurdan rabûn û van ditınan rexne kırın, gelo iroj dı nav TZK û Enstituyên pro-PKK ê da, tu Kurdeki ku van ditınan rexne kırıbe, heye? Xweska hebe, lê ez pê nızanım.

Mın berê ji got, PKK hereketeki mezın e, dıkare bı deh hezaran Kurdan daxe kolanan, xwedi hêzeki dinamik e. Lê ev hêz mehkumê manevrayên siyasi yê A. Öcalan e. Pışti 30 salan, xelkê Kurd eve cara pêşi bû ku jı bo heqê zımanê zıkmaki mitingên mezın çêkır, zehf qenc ji kır. Lê tu garantiya berdewamiya vê tevgera zımani tuneye, lewra ew mehkumê du gotınên ku wê jı devê A. Öcalan derkeve ye.

Pırsa zımanê kurdi, jı berê va jı bo PKK ê pırseki taktiki ye, wek heremeki siyasi, ya ku hın Kurdên dervayê PKK tê da aktiv ın û dıvê ew ji wek taktik dest bavêje vê heremê, lê nıhêrtın. Jı bo PKK nebû pırseki stratejik, nebû pırseki wusa ku man an ji nemana mıletê Kurd, an ji bı gotıneki di, ku berdewamiya hebûna mıletê Kurd bı vê meseleyê va gırêdayiye. Çewa ku tê zanin, wek mılet cudatiya me bı mıletên serdest (Tırk, Farıs, Ereb û Azeri) ra, ne rengê me û ne ji ola me ye, lê tenê zımanê me ye. Ku zımanê me jı destê me çû, hıngê dı pêvajoyeki ne ewqas dûr da em ê bıbın Tırk, Farıs, Ereb an ji Azeri. Laz û Çerkezên ku lı Tırkiya iroyin da dıjin, jı bo neticeya vê asimilebûnê, nımûneyên “baş” ın.

Ez nıha werın ser pırsa TRT 6 ê. Çewa ku mın lı jorê ji gotıbû ez avakırına vê kanala bı zımanê kurdi pozitif dıbinım. Ez baş pê dızanım ku dewleta Tırkan lı zımanê me nehatiye rehmê û dılovaniyê. Çewa ku PKK ê ne wek strateji, lê wek taktik destavêtiye zımanê kurdi, nıha ji dewleta Tırkan bı qimeta vê taktikê hısiyaye. Bê guman hebûna televizyonên Kurdan (dı seri da ji ROJ Tv) û jı aliyê xelkê Kurd va temaşekırına van televizyonan, potansiyela Kurdên ku bı Kurdbûna xwe şiyarbûne û saziyên Kurdan, dewleta işkalkar ani vê noqtê. Dıvê wek sedem, merıv behsa têkıli û hesabên hılbıjartınan, mesajên dewleta Tırkan bı Kurdên başûr û kriterên Yekitiya Awrupê ji bıke. Kurd dıvê vê bûyerê wek serketına xwe ya lı hımberê ideolojiya resmi û Kemalizmê bıhesıbinın. Dı sıyasetê da ji dıvê bêjın ku “me ewqa sal mucadele û xebatê kır û me dewleyê mecbûrê vi tıştê kır”. Dema ku em lı dıj vê kanalê derkebın û her wusa ji gelek kes jı mıletê me bıbın temaşevanê vê kanalê, hıngê gelo em bı destê xwe irtibata bı xelkê xwe ra qutnakın?

Zımanê kurdi çeka me ya heri gıran û mezın e. Çekeki wusa ye ku bûye nişana hebûna me û wê bıbe mıfteya felatiya me, dema ku lı ba me tunebe em berebere vedımırın û mırardıkebın. Dema ku ev çek bıkebe destê dıjmın, hıngê ev çek, çekeki wusa bı hêz û efsune ku wê dıjmın qêj û bêhêz bıke û wê disa kêri me were.

Dı destê dewleta Tırka û hıkumeta AKP da, lı pêş hılbıjartınan wek haceteki taktiki be ji, weşana bı zımanê kurdi jı bo Kurdan serketıneki ye, xêr û feyda zımanê kurdi wê dı vê weşanê da çêbıbe. Tışteki gelek baş e ku wê zımanê kurdi dı navbera kanala dewleta Tırkan û kanalên Kurdan da bıbe sedema reqabetê. Ev tê wê manê ku wê êdi qedr û statuya zımanê kurdi lı ba her du aliyan ji çêbıbe. Dema ku lı seranserê Tırkiyê û bakûra Kurdıstan ev televizyon were temaşekırın, wê hıngê gelek tabû û yasaxên ku bı nasnameya kurdi va gırêdayine, bere bere werın şıkandın. Wê bıvê nevê dı vê kanalê da pırsgırêkên Kurdan werın munaqaşekırın û dı vi wari da jı programçêkeran zêdetır, mêvanên bernameyan yên wek hunermend, siyasetvan û ronakbirên Kurdan bı wêrekbûna xwe, dıkarın roleki mezın bıleyzın.

Her çıqas jı sedemên xırab yên yasakkırın û rênedana zımanê kurdi be ji, tışteki baş e ku dı destê dewleta işkalkar da tu kadro û karmendên xwıya, yên ku baş bı kurdi dızanın, lê bı zihniyeta dewletê mezınbûne tune ne da ku TRT 6 ê da bernaman çêkın. Eyni tışt jı bo hunermendên muzisyen û şanogeriyê ji wusa ye. Bıvê nevê Kurdên ku wê lı wır bıxebıtın, yên ku wê derkevın bernameyan, hemû bı aweyeki bı tevgera milli ya Kurdan ra ketıne têkıliyê û dı nav da xebıtine, bı his û daxwazên me yên milli teamıjine. Dıvê em wek Kurd qenciya vi tışti bıbinın, alikari û destek bıdın van karmend û hunermendan da ku bernameyên qenc û baş çêkın.

Xwıya dıke ku dewleta Tırka û hıkumeta AKP wê dı pırsgırêka Kurdi da hın gavan bavêje, jı xwı, TRT 6 yek jı van gavan e. Lê van gavan bı hın hesaban û bı nermıki dıxwaze bavêje. Naxwaze bı PKK ê ra, bı hereketa heri mezın ya bakûrê Kurdıstanê ra rûne û pırsgırêka kurdi çareser bıke. Jı xwe daxwazên PKK ê ne zelal ın, jı bo me Kurdan ji ne zelal ın. Ez bı xwe ji, çewa ku mın got ev bı salan e ku ez dı nav an ji kêlaka tevgera Kurdi da me, ez nızanım ka ev partiya mezın ya Kurdan çı dıxwaze û dı van deh salên dawi da kijan navan lı xwe dani ye. Tıştê ku dıxwıyê Kurdıstaneki serbıxwe naxwaze û her wusa A. Öcalan, lı dıji persfektifa serxwebûna başûrê Kurdıstanê ye ji. Federasyonê ji naxweze, behsa gotınên gırover yên weki “cumhuriyeta demokratik” ya Tırkiyê dıke û bûye heyranê mimarê bındestkırına me, Kemal Atatürk û Kemalizmê. Ez dıbêm qê PKK tenê serbestberdana serokê xwe û hın heqên kulturi (dı makeqanunê da qebûlkırına hebûna Kurdan, heqê perwerdeya bı zımanê zıkmaki) û rêvebıriya heremi jı bo Kurdan dıxwaze. Jı ber ku mıletê Kuırd hê hegıhiştiye tu heqên xwe, jı bo despêkê ev daxwaz ji maqûl ın, lê gelo merıv jı bo van daxwazan radıbe û şerdıke û her wusa ji welatê xwe dıke qada wêranbûna şeri?

Tıştê ku jı me dıxwıyê, hê jı despêka hukumeta partiya AKP ê da, PKK bı rêya beyanên serokê xwe, lı hımber vê hukumetê bêtehamulkar û êrişkar, lê lı hımberê fermanberiya ordiya Tırkiyê û partiyên Kemalist yên wek CHP, musamahatır e. Halbuki gerilla bı vê ordiyê ra şerdıke û her roj, law û keçên Kurdan jı aliyê vê ordiyê va têne kuştın, gırtın û êşkencekırın. Bı gotıneki dın, dı reqabeta dı navbera AKP û ordiya Tırkiyê da, PKK her berê rexne û êrişa xwe da ser AKP yê. Haya mın jı tehlukeya umetçitiya islamê heye, lê gelo Kurdan wek dıjmınê xwe yê sereke, Kemalizm û parasvanê Kemalizmê, ordiya Tırk dıviya neditana? Jı aliyê di va, dı vê dema hukumeta partiya AKP da, siyaset hındek nerm bû, sazi û belediyên ku dı destê Kurdan da ne, zêdetır xebatên ku kêri zıman û kultura Kurdan tên, kırın. İroj lı Kurdıstanê û lı Tırkiyê bı dehan saziyên Kurdan hene (ku pıraniya wan gırêdayê PKK ê ne) ku bı karên kulturi (Enstitu û Weqfên ku navê wan bı peyva Kurd despêdıkın, kovar û rojname, weşanxane, MKM, Çıra, û yên mayin) ra mıjûldıbın. Partiyên siyasi yên Kurdan hene û DTP bı 20 parlementerê xwe dı nav parlementoya Tırkan da ye.

Bê guman ev sazi û parti, kar û xebatên xwe bı rıheti nıkarın bıkın, gelek caran tên gırtın û yasaxkırın. Zihniyeta rejıma Kemalist hê neguhıriye û dı qanûnên dewletê da hê ji Kurd wek mıleteki cuda nayên naskırın, lê êdi terk lı vê zihniyetê ketiye û dıvê ku em vê terkê bıkın qelşeki mezın. Jı aliyê di va, dıvê em jı bir nekın ku şerek dı navbera PKK û ordiiya Tırkan da heye. Ev şer siyasetê ji dıxıtımine û zırareki mezın dıde mıletê Kurd. Şerek ku weki gelek Kurdan, ez ji lı ser sedama wê dı gumanê da me: Şerek ku ordiya Tırkiyê bı xwe ji dıxwaze ku hebe.

TRT ya kurdi yan ji TRT 6 dı van şerta da wê dest weşanê bıke. PKK lı dıj weşana vê qenalê ye, wek komployeki dewleta Tırkan dıbine, wek raqıbê ROJ tv yê dıbine. Dıbêje TRT 6 “dengê xayinan e”. Jı nıha va karmendên vê kanalê û her wusa hunermendên muzisyen yên ku wê derkevın vê televizyonê wek “şirheram” û “xayin” tên bınavdıkın. İroj (28-12-2008) teşkilat û saziyên hevalbendên PKK ê, lı Diyarbekırê bı daxwiyaniyeki hevbeş dan eşkerekırın ku, “ew TRT 6 ê weki perçeyeki jı plana asimilasyona lı hemberi nasnameya gelê Kurd dınırxinın” û kesên ku tevli xebatên TRT 6 ê bûne ji weki “Cerdevaniya çandê” bınavkır. Ev heqaret û neheqiyeki mezın e jı bo van karmend û hunermendanên ku dı TRT 6 ê da dıxebıtın an ji wê bıxebıtın û lı wır derkebın. Dıviyabû ku hereket û saziyên Kurdan alikariya van karmend û hunermendan bıkırana da ku ew bernameyên qenc û kalitetır çêbıkın. Dıvê ku Kurd xwe jı psikolojiya “şerê sar”, jı kompleks û nexweşiyên çepıtiyê bıfılıtinın. Parastın û sılametiya zımanê me yê bırindar, dıvê jı bo me jı atraksiyonên siyaseta çep muhimtır be.

Gelo van saziyên hevalbendên PKK yê, çıma jı bo 100 hezar mıelımên esilkurd yên ku mektebên Tırkan da dıxebıtın (ku beşek jı wan terefdarên PKK yê bı xwe ne) û ku her roj sonda bı tırki ya nıjadperest ya Tırkan, ya ku bı “ Ez Tırk ın, rast ım, jêhati me, hebûna mın jı bo hebûna Tırkan were fedakırın” despêdıke, bı milyonan zarokên Kurdan dıdın xwendın, van gotınan serfnake? Gelo ev mıelım, lı kêleka wan mıelımên esiltırk, zarokên Kurdan jı zıman û kultura wan dûrnaxın?

Gelek qenc û baş dıkın ku karmend û hunermend pereki mezın jı bo xebatên xwe jı TRT 6 ê dıxwazın, ha wusa zımanê kurdi wê berebere bıbe zımaneki xwedi statû. Zımanê ku merıv jı sedama wê ne tenê zulmê dıdit û dıbine, dıkare bıbe sedem ku nıha merıv pere jê qezançbıke. Partiyên Kurdan tu statuyeki qenc nedan zımanê kurdi, lê nıha dewlata ku dıxwest vi zımanê bıfetısine (ku jı nıha va dı nav devê bı milyonan Kurdan da vi zımani kuştiye û fetısandiye ji), dest davêjê. Şertan wan mecbûrkıriye, de bıla bıkın. Tê gotın ku hem jı bo Kurdan û hem ji jı bo dewleta Tırkan wê kar û zırara vê weşanê hebın. Dıbe. Ku em Kurd zirek bın, em dıkarın xwedi lı kar û qezanca vê weşanê derbıkebın û jı zırarên wê ji xwe bıparêzın. Dı hılbıjartınan da, delva ku DTP bı aqılê zımanê tırki here bı çepên Tırkan yê bêxêr û bêmerêz ra hevkariyê bıke, dıvê ku bı partiyên dın yên Kurdan û bı kesayetiyên hêja yên Kurdan ra rûnê û dıvê bloka Kurdan were avakırın. Blokeki wusa dıvê bı slogana “em “ û “ew” derkeve meydanê. Wê tenê hıngê hêza Kurdan bılınd bıbe û bıbe xwedi pusulaki qenc, ku wê berê vê pusulaya hanê êdi ne Enqere û Anıt Kabirê, lê wê Kurdıstana me nişanbıde.

“Felatiya me dı “em” û “ew” ê da ye. Em û ew bıngeha mıletbûnê ye. Em Kurd, ew Tırk. Em bı zımanê Kurdi, ew bı zımanê Tırki. Welatê me Kurdıstan, welatê wan Tırkiye, ala me ye sor, zer, sıpi û kesk ya wan a sor û sıpi, Ey Reqib’ a me, marşa milli ya wan, Ehmedê Xanê yê me, Atatürkê wan. Tenê ev sınorên dı navbera zıman, mılet, welat, ala û serokên me da wê me lı serpiya bıhêle û jı bo me sıberojeki ronak û serbest garanti bıke.” Bınêre: S. Bapir: Newroza İsal û Çend Pırs

Nımuneyên Radya Êrivanê û Radya Bexdayê bı me dıdın zanin ku van dewletan jı bo menfeatên xwe van radyoyan avakırın: Radya Êrivanê lı kêleka sıtranên kurdi, propaxanda dewleta diktator ya Sovyeta qomunist dıkır. Lı ba me qimeta sıtranên kurdi hebû û jı bo xatırê van sıtranan me vê radyoyê guhdaridıkır. Stranên wek “Lawıkê Metini”, “welatê me Kurdıstan e” û gelek sıtranên dın, melhema ser bırina me bûn. Eyni tışt, jı ber ku dewleteki işkalkarê Kurdıstanê bû, bê guman bı awayeki dın, jı bo Radya Bexda ji wusa bû. Dı salên 70yi û 80 yi da lı kêleka sıtranên kurdi, ev radya he, propaxanda rejima Seddamê diktator dıkır, tew sıtranên kurdi yên ku pesnê Seddam dıdan ji hebûn, lê em hêviya dengê Meryemxan, Eyşe Şan, Mıhemed Arıf û Hesenê Cıziri bûn. Dema ku me dengê Tehsin Teha, yê ku dıgot “Dayê welat şêrin e” sehdıkır, me baş dızanıbû, raste Kurdıstana me bı me şêrin e.

Bı xêra hem Radya Êrivanê û hem ji Radya Bexdayê, bı hezaran sıtranên kurdi hatın qeydkırın û gıhiştın roja me. Bı rêya Kori Zanyari Kurdi ya Bexdayê û rojnameya Rıya Teze nıviskari dı nav Kurdan da geşbû, dı Kori Zanyari da lêkolinên hêja hatın çêkırın û ev hemû ji bûn malê zıman û mıletê me. Nexwe radyo û televizyonên dewletan dıkarın bı aweyeki metodik û pır baştır ji arşivên muzikê, yên dokumenter û yên mayin (şano, çirok, sinema...) çêbıkın. Dıkarın rê lı ber qabiliyetên nû yên huneri vekın. Dıvê em wek Kurd van tıştan û tıştên dın ji jı TRT 6 ê bıxwazın. Dıvê ne tenê yek kanaleki, gelek kanalên dın yên radyo û televizyonê jı dewleta Tırkan bıxwazın. Çi tıştê mıletê Tırk hebe, ku qenc be, eyni heqi jı bo zıman û mıletê xwe ji dıvê em bıxwazım.

Dı ROJ Tv. û dı televizyonên beriya wê da, gelek hunermend û programçêkerên ku dı radyo û televizyonên dewleta İranê (û dıbe ku yê Iraqê ji) da berê xebıtine û program çêkırıne, hene, em bı vê yekê kêfxweş ji bûne. Berzan Şahsuwarê ku gelek kêfa mın jê ra tê, hıma bêje yek jı wana ye. Heqê tu kesi tuneye ku nıha rabe û wan kesan sûçdarbıke.

Bê guman wê qet xweşi me neçe, dema ku em alaya Tırkiyê, marşa Tırkiyê ya nıjadperest û resımê Atatürk dı TRT 6 ê da bıbinın û sehbıkın. Wê qet xweşi me neçe ku wê navê Kurdıstanê bıkarneynın û wê bêjın “rojhılat û rojhılatê başûra Tırkiyê”. Lê welatperweriya ku dı hımbêza zımanê kurdi da heye, wê pışti navê Kurd û herfên alfaba kurdi, wê bıvê nevê navê Kurdıstanê ji bıke nav vê televizyonê. Dı bernameyên zındi da dıvê hunermend, ronakbir û siyasetvanên Kurdan sansora ser navê welatê me nasnekın û dı pratikê da vê sansorê betalbıkın. Herçi ala Kurdıstanê ye? Ma qê PKK ya ku isal 30 saliya avakırına xwe pirozkır, vê alaya piroz nasdıke? Nexêr, PKK alaya Kurdi, sembola serbılindi û serxwebûna mıletê me, ya ku eve 90 sal ın ku Kurdan danine, nasnake û bıkarnayne!
Serhad Bapir 28/12/2008.

5 comments:

Anonymous said...

Roja te bi xêr be, birêz Serhad Bapîr!
Min nivîsa te ye bi sernivîsa Çend ditın lı ser KURD 1 û TRT 6 ê xwend. Destê te xwesh, her ciqas dirêj bu jî bi ya min dîtinên maqul bun. Divê em bi uslubeka wî sheklî gotûbêja li ser girêka kurd û Kurdistanê bikin.
Birêz Serhad, te bi kurdiyeka shîrîn û zelal nivîsîye. Te pîroz dikim. Di mesela i û Î ya kurdî de, pishtî demek dîrêj ez careka din rast lêhatim ku tu wek ya bê shevqe bi kar tîniye. Piraniya kurdên bakûr ku bi latînî dinivisînin ew mesele di nav xwed hal kirine. Tu jî dizanî ku ew mesele meseleyeke sheklî ye.
Gelo tu bo ci î ya kurdî bê shewqê bi kar tînî?
Silav û rêz!
Elî Ciftci

Anonymous said...

Roj bas kek Serhat,

te analîzek pirr ber fireh û dirêj kirîye. Spas ji bo wê ya.
Pirsa min eve, te di analîza xwe gotiye PKK erîsî Kurd 1 kiriyê lê belê te tû cavkanî ne daye.
Cavkaniya wî gotinê ciyê.

Spas

Nurullah 30.12.08

Serhad Bapir said...

Kekê Eli Çiftçi,
Sıpas jı bo gotınên te yên xweş û jı dıl, mala te ava.
Lı ser bıkaraninaherfên "ı" û "i", heta nıha gelek Kurdên dın ji rexneyan lı mın kırıne. Lı ser vê meseleyê, ez ê ditınên xwe bı meqaleyeki eşkerebıkım. Lı vır tenê bı kurtayi, ez dıxwazım van tıştan bêjım:

Ez bı karanina van her du herfan bı şıklê "ı" û "i" rastır û pratiktır dıbinım, yani ez dı wê baweriyê da me ku, dema ku em van her du herfan bı vi awayê bıkarbinın, hıngê lı bakûra Kurdıstanê û lı Tırkiyê da, zarokên Kurdan (û her wusa ji mezın ji) wê bı rıhettır û hêsantır alfaba kurdi fêrbıbın û bıkarbinın.
Ez dızanım ku berê munaqaşeyên zêde û carna hışk ji dı navbera Kurdan da lı ser vê meseleyê çêbûne. Mın bı xwe bı dehan meqaleyên vê munaqaşeyê xwendiye.

Bı vi awayi karanina alfaba kurdi hem pratiktır û hem ji jı hewcedariyê tê.
Dıvê em jıbirnekın ku, Kurd iroj lı bakûra Kurdıstanê û lı Tırkiyê da, cara pêşi bı rêya alfaba tırki fêri xwendın û nıvisandınê dıbın, dema ku bı tesadufi nıviseki çapkıri yê kurdi dıkebe destê zarok an ji mezıneki Kurd, dema ku bı forma “i “ û “î” hatıbe nıvisin, hıngê baş fêhmneke ka çı çı ye.

Qedrê mın jı bo Celadet Bedırxan heye, ez wi weki ronakbireki mezın dıbinım, lê dıvê ku jı bo me, jı parastın, xwendın û nıvisandına zımanê me yê bındest û şıkesti piroztır tu tışteki dın tunebe. Dıvê dı alfaba kurdi da em zehmetiyan derneynın pêşiya xelkê xwe.
Çewa ku em dızanın, dı alfaba tırki da ji bı şıklê "ı" û "i" ye û tu pırsgırêkên wan dı vê meselê da tuneye. Ango dı nav peyvên zımanê tırki da herfa "ı" wenda nabe. Nexwe em çıma jı vi tışti bıtırsın?

Kekê Eli,
Bı vê munasebetê, ez dıxwazım lı ser nave xwe û lı ser nave zarokên xwe, sıpasiyên xwe jı cenabê te ra bêjım: Her sê zarokên mın bı pırtûkên zarokan yên bı kurmanci mezın bûn, û dıbın. Dı nav van kıtêban da, ciyeki mezın û gıranbuha yê weşanên APEC ê hene. Jı bo vê alikari û xızmeta we mala we ava.
Ez sersala te ji pirozdıkım, jı te û jı hızkıriyên te ra xweşi, qenci û serketınê dıxwazım.
Serhad Bapir.

Serhad Bapir said...

Kekê Nurullah,
Sıpas jı bo xwendına vê meqalê û vê pırsa te, mala te ava.
Te behsa çavkaniyan kırıye, ez dıkarım van tıştan bêjım:
Vê havinê ez çubûm bakûra welatê me, dı vegerê da lı Tırkiyê, lı Stenbolê, mın hın karmendên şirketeki Kurdi, yên ku karê produksion û dublajkırınê dıkın, dit. Wan jı mın ra wusa got: “, Lı vır, kesên ku bı me ra dıxwazın dı karê dublaja ser bı kurmanci yê da bıxebıtın, jı aliyê derdorên ku jı PKK ê nê va têne tehdit dıkın da ku ew dev jı vê hevkariyê berdın.”

Dı malpera Amida Kurdê nıvisa Birgul Ozbarış Arda xanım ya bı nave “KURD 1 Komploya Navnetewi”, nişaneki baş ya vê dılnexwazi û tehdita lı hımberê KURD 1 bû. Ev meqale nıha dı nav nıvisên B. O. Arda’yê da xwıya nake, yani nıha rakıriye û mın lı wır peydanekır. Navê vê meqalê ez dıbêm qê wek ku mın lı jorê nıvisandıye, bû. Dı nav meqalê da dıhate nıvisin ku KURD 1 perçeyeki jı komploya navnetewi ya lı hımberê PKK ê ye. Dı bınê vê meqalê da gelek hemwelatiyên me şıroveyên xwe nıvisibûn. Ku tu bıxwazi, tu dıkari vê meqalê jı xwe ra jı ciyeki peydabıki.

Dı salvegera mırına Yılmaz Guney da, KURD 1 filma Y. Guney, “Keri” nişanda, jı aliyê ROJ tv. û weşanên bı meyla PKKê da, rexneyên êrişkar lı ser “ka mafê weşana vê filmê yê ki ye” çêbûn.

Ev 5-6 meh ın KURD 1 weşana xwe ya test’ê dıke, heta nıha mın jı tu saziyên ku bı meyla PKK ê ye (malper, enstitu, TZK, rojname), mesajeki kêfxweşbûnê jı bo weşana KURD 1 ê, nexwendiye.

Kekê Nurullah,
Ez Sersala te pirozdıkım, jı bo te xweşi, qenci û serketınê dıxwazım.
Serhad Bapir.

Anonymous said...

Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê bi biryara PKK nehatiye danîn.
Fikr û biryara danîna enstîtuyê, ya rewşenbîrên mîna Mûsa Anter, Feqî Huseyn û Îsmaîl Beşîkçî ye. Kesên ku têde xebitîne, serokatîyê kirine, mesela Şefîq Beyaz, Hesen Kaya, ne kadroyên PKK ne. Zana Farqînî, hîn di berîya ku sempatîya wî ji PKK re çêbibe, kurdperwer e. Celalettin Yöyler, Mela Îsmet Kılıç, Abdurehman Durre, Mela Evdila Varlı û gelekên wek vana, ev kurdperwerên gelek beriya PKK ne.
Van rewşenbîrên kurdperwer di nav PKK de xwîn di damareke kurdperwer de dan herikandin. Rojnameyên mîna Welatan, Rewşenan, Zend, W û yên mîna vana, ji vê damarê xwedî bûne.
PKK xwestîye xebatên wisa bike malê xwe, ji xwe re bike paye, jê sûd wergire lê PKK bi xwe tu car kurdperwerî nekirîye.
PKK, tu car alaya kurdan, alaya Kurdîstanê hilnedaye. PKK, tu car srûda neteweyî “Ey Reqîb” nexwendîye.
Em dizanin bi hezaran, bi dehhezaran kurdên kurdperwer, kurdên ku xeyala wan danîna Kurdistana serbixwe ye, di nav PKK de xebitîne.
Siyaseta resmî ya PKK, -ku siyaseta resmi ya PKK tenê fikrê Abdullah Öcalan e- tu car kurdperwer û Kurdistanî nebûye.
Beşek ji gelê kurd bawer kiriye ku hêzên çekdar (gerîlla) artêşa Kurdîstanê ye, yan jî xwestine wisa bibîne, lê ya rastî, di sîyaseta resmî ya PKK de tu car wiha nebûye. Ji bo xelkê kurd bibe alîgirê PKK, sedemê bi dewleta tirk re şerkirin tenê bes e.
Serhad Bapîr, di rexneyên xwe de dixwaze viya nîşan bide. Û gelek jî rast dibêje.
Keda kurdperweran ne keda PKK ye. Ew kesên ku dilxwazên PKK ne, lê bi kurdî dinivîsin, xebatên wan ên kurdî bi teşwîqa PKK çênebûye.
Tu kedeke PKK di kurdperwerîyê de nîn e.
PKK ji xebata kesên kurdperwer îstîfade kiriye. Xwestîyê jê sûdeke sîyasî werbigre.

Min ev şîrove li ser wan rexneyên ku di malpera Amidakurd de, li ser vê gotara birêz Serhad Bapîr çêbûne nivîsî.

Gelek silav û rêz
Kurdperwer